|
C. Sochi jingalak, ko'zi qora, labi yupqa, terisi bug'doyrang.
D. Labi qalin, sochi tekis, ko'zi havorang, terisi bug'doyrang.
E. Labi yupqa, labi qalin, sochi jingalak, sochi qora.
2. Qaysi b elgilar dom in an t hisoblanadi?
A. Qandli diabet, normal eshitish, ko'zning normalligi.
B. Q an d siz d ia b et, q u yon lab, qonda q a n d n in g norm al bo'lishi.
C. K atarakta, tug'm a karlik, suyaklarning mo'rtligi.
D. G laukom a, sil kasaligiga m oyillik, qandli diabet.
E. Sil kasalligiga m oyillik, suyaklarning norm al qattiqligi, tug'm a karlik.
3. Q aysi b elgilar retsessiv hisoblanadi (2-topshiriqdan)?
4. B e lg ila m in g to ‘liq irsiylanishida diduragaylarning F2 da fenotip bo'yicha x ilm a -xilligi:
A - 9:3:4.
В - 9:3:3:1.
С - 9:3:2:2.
D - 9:4:2:1.
E - 1:1:1:1.
5. B e lg ila m in g to'liq irsiylanishida diduragaylarning F2 da genotip bo'yicha x ilm a -xilligi:
A - 1 :2:2:4:1:2:1:2:1.
В - 1:1:2:5:1:2:1:2:1.
С - 1:2:3:4:1:1:1:2:1.
D - 1:1:1:1.
E - 1:2:2:3:5:2:1.
6. M endelning u ch in ch i irsiylanish qonuni bu:
A. D iduragay va poliduragaylarda belgilam ing dom inantlik qonuni.
B. D iduragay va polidugaraylarda belgilam ing retsessivlik qonuni.
C. D iduragay va poliduragaylarda b elgilam in g m ustaqil hol da irsiylanishi.
D. D iduragay va poliduragaylarda belgilam ing birikkan hol da irsiylanishi.
E. D iduragay va poliduragaylarda belgilam ing oraliq holda irsiylanishi.
7. To'liq irsiylan ish d a d igeterozigota duragaylarn in g F 2 n echta fen o tip sin flar h osil bo'ladi?
A - 2 ta; В - 3 ta; С - 4 ta; D - 8 ta; E - 9 ta.
8. D igeterozigotan in g tahliliy chatishtirishda nechta fen otip ik sinf hosil bo'ladi (7-topshiriqdan)?
9. D igeterozigotan ing tahliliy chatishtirishda nechta gen otip ik sinf h osil bo‘ladi (7-topshiriqdan)?
10. O dam larda qaysi belgilar to'liq holda irsiylanadi?
A. Sochning jingalakligi, normal eshitish.
B. K ipriklarning uzun bo'lishi, ko'zlar kattaligi.
C. Labning durdayganligi, burunning kattaligi.
D. Og'izning kattaligi, yuzdagi sepkillik.
E. Pakanalik, qonning normal ivishi.
11. Qanday individlar gom ozigot bo'ladi?
A. Naslida ajralish ro'y berm aydigan.
B. Bir xil tipdagi gam etalar hosil qiladigan.
C. Naslida ajralish ro'y beradigan.
D. Har xil tipdagi gam etalar hosil qiladigan.
E. O ta-onadan farq qilmaydigan.
12. Qanday individlar geterozigota bo'ladi (11-topshiriqdan?
13. B e lg ila m in g qaysi birlari ju ft b elgilar hisoblanadi?
A. Qora va ko'k ko'z.
B. Sochning jingalakligi, labning yupqaligi.
C. Sepkilning bo'lishi, katarakta.
D. Polidaktiliya, og'izning kichik bo'lishi.
E. K atta ko'z, qalin lab.
D ID U R A G A Y L A R D A TO'LIQ IR SIY L A N ISH BO 'YICH A M ASALALAR
1 - m a sa la . Norm al eshitadigan birining sochi to'lqinsim on, ikkinchisining sochi silliq bo'lgan ota-onadan birinchi farzand kar, silliq sochli, ikkinchisi norm al eshitadigan to 'lq insim on sochli bo'lib tug'ildi. A gar to'lqinsim on soch, silliq soch ustidan dom inant va karlik retsessiv belgi ekanligi m a’lum bo'lsa, shu oilada keyingi farzandlarning kar, to'lqinsim on sochli bo'lib tug'ilish ehtimoli qanday?
2 - m a sa la . Normal kiprikli, qalin labli erkak va uzun k ip r ik li, yupqa labli ayoldan tug'ilgan birinchi farzand uzun kiprikli, qalin labli bo'ldi, keyingi farzan d la r orasida uzun k ip rik li yupqa labli, norm al kiprikli, yupqa labli farzandlar tug'ilishi m um kinm i?
3 - m a s a la . Polidaktiliya jingalak sochli yigit bilan b arm oq la r soni norm al, sochi to 'lq in sim o n b o 'lg an qiz n ik o h id an
polidaktiliya jingalak sochli farzand tug'ildi. K eyingi farzan d ning norm al barm oqli to 'lq in sim o n sochli bo'lib tu g 'ilis h i m um kinm i?
PO L ID U R A G A Y TO'LIQ IR SIY L A N ISH G A D O IR M ASALA
1-m asala. O dam larda ko'zning qora (Q) sepkil (S) bo'lishi va polidaktiliya (P) dom inant, ko'zning ko'k (к ), barm oqlar sonining norm al bo'lishi (p), sepkil yo'qligi (s) retsessiv belgi lar hisoblanadi. Tubandagi genotipli erkak va ayollardan q an day ko'zli, sepkilli polidaktiliya farzandlar tug'ilishi m um kin?
1. QqSsPp x qq, ss pp 2. QqSsPp x qq, ss pp
3. QQSSPP x QqSSPp 4. QqSSPp x qq, ss P p
Mustaqil ravishda masalalar tuzish va yechish
56-57 betdagi rasm larga asoslangan holda m asalalar tu zing va yeching. U nda avvalo o ta -o n a , so'ng fa rzan d la rn i fenotip va genotiplarini ko'rsating.
10-§. DIDURAGAYLARDA GAMETALAR SOFLIK GIPOTEZASINING SITOLOGIK ASOSLARI
D uragaylar genotipini tahlil qilganda, biz terining bug'doy rang geni A, oq rang (albinos) — a, labning qalin bo'lishi B, labning yupqa bo'lishi — b genlari bilan ifoda qilinganligini qayd qilgan edik. M azkur belgilar bo'yicha digeterozigota yigit va qiz nikohlanganda, bolalarda ushbu belgilar qanday rivoj lanish im koniyatlariga ega ekanligi bilan jad v a ld a tanishib chiqdik. M endel o'z davrida ikkinchi avlod duragaylar domi n a n t va re tsessiv belgilarining m a ’lum n isbatda nam oyon bo'lishini tushuntirish uchun gam etalar sofligi gipotezasini il gari surganligini aytib o 'tgan edik. Shuni ta ’k idlash lozimki, Mendel gam etalar sofligi gipotezasini ilgari surgan p aytda Jnali biologiya fanida xromosoma, gen tushunchalari yo'q edi. Faqat 1870-90 yillar m obaynida hujayraning mitoz, meyoz bo'linishi ixtiro qilingandan so'ng xromosoma, keyinchalik gen tu sh u n chalari paydo bo'ldi. M endel kashfiyotlari ikkinchi m arotaba ixtiro qilingan davrga kelib, har bir xromosoma ju f t- ju f t ho-
latda bo'lishligi, ular genlardan tashkil topganligi, irsiy omill- a r- g e n la r ju ftlarin i b ir-biridan m ustaqil jinsiy h u jay ra la rg a ta rq a l is h i b ila n nom ogologik x ro m o s o m a la rn in g m eyoz bo'linishidagi xatti- h arak a tid a uyg'unlik borligi m a’lum bo'ldi. N atijada M endelning gam etalar sofligi gipotezasining ilmiy ji h atdan to 'g 'r i ekanligi sitologik yo'l bilan isbotlab berildi.
Faraz qilaylik, terining bug'doyrang alleli tayoqchasim on qizil rangli xrom osom ada, oq (albinos) rang alleli tayoqchasi
mon ko'k rangli xrom osom ada joylashgan, u holda nikohlan- gan yigit va qizning xrom osom alari i i :« i i : k o 'r i
nishda bo'ladi. O datda hujayraning meyoz bo'linishida d ip loid to 'p lam li xrom osom ali ta n a h u jay ra la rd an giploid xro mosoma to 'p lam iga ega g am etalar rivojalanadi. M endelning gam etalar sofligi gipotezasiga binoan digeterozigotalarda ota- onaning genlari va ular joylashgan ju f t xrom osom alar jinsiy
hujayra-gam etalarga tasodifiy tarqalib, 4 xil
xromosomali gam etalarni barpo etadilar. Bunday ota-ona ga- m etalarining tasodifan qo'shilishi natijasida 16 xil xrom osom a lar kom binatsiyasi hosil bo'ladi (24-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: |
