Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

I z oh: Fen — fenilalanin, Ley — leytsin, lie — izoleytsin, Met— metionin, Val — valin, Tir — tirozin, Gis — gistidin, Gin — glutamin kislota, Liz — lizin, Asn — asparagin, Glu — glutamin, Sis — sistein, Tri — triptofan, Arg — arginin, Ser — serin, Gli — glitsin, Pro — prolin, Tre — treonin, Ala — alanin.
T e rm in a to r — p o lip ep tid zanjir sintezi tu g a llan g a n in i ifodalaydi.
Oqsil biosintezi. Eukariotlarda DNK hujayra yadrosida joy­ lashgan, oqsil m olekulalari esa sitoplazm adagi ribosom alarda sintezlanadi. DNK bilan ribosomalar orasida vositachilik vazi­ fani i-RNK bajaradi. RNK dastlab DNK m atritsasida sintezla­ nadi. Bu jarayon transkripsiya deb nom lanadi.
T ra n sk r ip s iy a lotincha tra n c r ip tio — k o 'c h irib yozish, boshqacha aytganda, DNK m olekulasidagi nukleotidlar ket- m a-ketligida ifodalangan irsiy axborotni i-RNKga ko'chirib


olish dem akdir. Transkri psiya uchun DNKning m axsus o'tirgich qismi prom otor, bo'lishi zarur. RNK polimeraza ferm enti pro- m o to rg a b o g 'la n g a n d a , p ro m o to r y a q in id a g i D N K n in g qo'shqavat zanjiri bir-biridan ajralib, yakka zanjirli DNK hosil bo'ladi O qibatda, RNK polimeraza ferm ent DNKning m a’noli zanjiri bo'yicha harakatlanib kom plem entarlik qonuniga m u­ vofiq i-RNK zanjirini sintezlay boshlaydi (15-rasm).


15-rasm. Transkripsiya jarayoni.
O dam da i-RN K zanjirining sintezi D N K ning te rm in a to r qism iga yetgach tugallanadi. DNKning u yoki bu poli peptid zanjir sintezida qatnashadigan qismi gen deb ataladi. G endagi axborotdan olingan dastlabki m ahsulot hom aki i-R N K b o '­ lib, DNKning m azkur qismi — genning ay n an nusxasi hisob­ lanadi. Bu xomaki i-RN K nusxadan yetilgan i-RN K ning shakl­ lanish jarayoni protsessing lotincha processus-siljitish deb nom ­ lanadi. Protsessing m obaynida i-RN K da modifikatsion o'zgarish sodir bo'ladi va u n d a splaysing xodisasi — i-R N K dagi ax- borotga ega bo'lm agan intron qism laridan xalos bo'lish va ax­ borotli — ekzon qism larini bir-biriga ulash ro 'y beradi.
Protsessing va splaysing hodisalari RNKning yadro m em ­ b ra n a teshiklari orqali sitoplazm aga o'tish m obaynida am alga oshadi. Protsessing va splaysing hodisalari tufayli i-RN K dagi nukleotidlar m iqdori an ch ag in a kam ayadi va i-RN K zanjiri anchagina qisqaradi.