Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

Translyatsiya. Voyaga yetgan i-RNK sitoplazm aga o'tgach, translyatsiya jarayoni, y a ’ni i-RN K dagi nukleotidlar ketm a- ketligidagi axborotni oqsil m olekulasidagi am inokislotalar izchil- ligiga ko'chirish boshlanadi. Bu jarayon ribosom alarda am alga


oshadi. Transkripsiya singari translyatsiya ham uch bosqich: initsiatsiya, elangatsiya va term inatsiyadan iborat. T ran s­ lyatsiya odatda eng birinchi s ta rt kodoni AUG dan boshlanadi. U m etionin aminokislotaning kodi sanaladi. O datda i-RNK ri- bosomaning kichik bo'lagiga o'rnashadi. Oqsil tarkibiga kiruv­ chi 20 xil aminokislotaning har biri maxsus transport RNK yor­ dam ida ribosomaga tashib keltiriladi. Ribosomalarda ro'y b era­ digan oqsil sintezi reaksiyalardan ilgarigi aminokislota bilan pep­ tid bog'i hosil qilib, bog'lanishi uchun energiya olishi y a ’ni, faollashishi va faollashgan aminokislota o'zining i-RNKsi bilan bog'lanishi kerak. Amin atsil sintetaza ferm enti ishtirokida faol­ lashgan am inokislotalar o'ziga xos t-RN K bilan birikadi. t-RN K tuzilishi boshqa ribonuklein kislotalarga nisbatan ancha sodda bo'ladi. Ularning tarkibiga 75-100 nukleotidlar kiradi va mole­ kula massasi 23000-30000 ga teng. i-RNK ayrim qism larida azotli asoslar qaram a-qarshi azotli asoslar bilan birikishi tufayli, «beda bargi» deb nomlangan tuzilishga ega bo'ladi. t-RN K ning bir uchi faollashgan aminokislotani biriktirishga mo'ljallangan, ikkinchi qismida uchta nukleotiddan iborat antikodon joylashgan bo'ladi. t-R N K o'zining antikodoni bilan i-RNKning kodoniga komple- m entar bo'ladi.
Gen boshi gen oxiri


DNK zanjiri Tr ⁴ skripsiya
an
4
I- RN K
4
Spleysing

m- BNK

4
Translyatsiya
4
Oqsil
16-rasm. Eukariot organizmlarda oqsil biosin- tezining asosiy bosqichlari.


Translyatsiya am alga oshishi uchun har bir t-R N K o'z an- tikodoni orqali i-RN K ning kodoniga mos kodi bilan vaqtincha bog'lanib, o'zidagi am inokislotasini ribosom aga tashib kelishi va o'z am inokislotasini ribosom aning k a tta bo'lagiga itqitib yuborishi lozim. Itqitilgan am inokislotaning am ina guruhi bi­ lan, u yerdagi ilgari tashib keltirilgan am inokislotaning k a r­ boksil guruhi orasida peptid bog‘ hosil bo'ladi. Oqsil sintezi jarayonida i-RN K zanjiri ribosom alardan o'tadi. Bunda ribo­ soma har bir am inokislotaning kodi «o'qilgandan» so'ng yangi trip le t tom on sakrab o'tadi. B unday xodisa i-RNK kod bilan t-R N K dagi an tikodonlar n a v b a tm a - n a v b a t b irlashguncha davom etadi. Binobarin elangatsiya bu aminokislotalarni izchil- lik bilan polipeptid zanjir tarkibiga kiritishdan iborat. Elan­ gatsiya har bir qismi uchun uch bosqichdan tashkil topadi.