Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

Yarim turg‘un ilmiy faraz bo'yicha DNK qo'shqavat spi- rali b ir-b iridan ajraladi va kom plem entarlik qonuniga ko'ra h ar ikki spiral o'zining yo'qotgan zanjirini tiklaydi. Binoba­ rin, sintezlangan ikki DNK molekulasini bir zanjiri eski, ik­ kinchisi yangi sanaladi (13-rasm).
Dispersion replikatsiya ilmiy faraziga binoan boshlang'ich DNK uzunligi h ar xil bo'lgan bo'laklarga ajraladi va ularning h ar biri yangi qo'shqavatli DNK molekulasini sintezlash uchun qolip vazifasini o'taydi. So'ngra an a shu bo'laklar o'zaro biri­ kib, yaxlit DNK molekulasini hosil qiladi.


3’
j


13 - r a s m . DNK replikatsiyasi.
K eyinchalik M. Mezelson va F. Stal avtoradiografik usul yordam ida yarim tu rg 'u n ilmiy faraz barcha eukariot orga­ nizm lar shu jum ladan, odam da va ko'pchilik prokariotlarda o'z tasdig'ini topganligini m a’lum qiladilar. Faqat viruslarning ayrim xillarigina dispersion va tu rg 'u n ilmiy farazlarga binoan nuklein kislotani replikatsiya qilish m um kinligi aniqlandi. 1955


yili A. K ornberg va uning ham kasblari DNK replikatsiyasini t a ’m inlaydigan ferm entni ixtiro qildilar va uni polim eraza deb nom ladilar. Polim eraza ferm enti kom plem entar nukleotidlar- ni boshlang'ich DNK spiraliga yig'adi. Masalan, boshlang'ich spiralda A -nukleotid joylashgan bo'lsa, uning to 'g 'r is id a T- nukleotidini, boshlang'ich spiralda G -nukleotidi bo'lsa, uning qarsh isid a S -nukleotidini o 'rn a ta d i. Polim eraza ferm e n tla ri DNK qo'sh zanjiridagi har bir zanjir nukleotidlarini ajratish funksiyasini ham bajaradi. Demak, DNK polimeraza ferm enti DNK ning qo'shqavat zanjirini ikkiga a jra ta olish va qayta tiklash funksiyasini o'taydi.
DNK tuzilishi va funksiyasini bilish irsiy axborot uzatish bilan aloqador genetik jarayonlar m ohiyatini anglashda m u­ h im o 'r in tu ta d i. DNK h u ja y ra y ad ro s id a jo y lash g an in i, am inokislotalardan oqsil molekulasining sintezlanishi esa si­ toplazm ada ro 'y benshTigini e 'tib o rg a olinsa. bu Ja ra y o n d a DNK molekulasi oqsil biosintezi uchun bevosita «qolip» vazi­ fasini o 'tay olmasligi m a’lum bo'ladi. Boshqacha qilib aytgan- da, D N K dagi genetik axborot q andaydir oraliq m olekulaga uzatilishi, u esa o'z navbatida an a shu axborotni sitoplazm a- ga tashishi va polipeptid zanjirni sintez qilishda qatnashishi m um kin, deb taxm in qilish lozim. B unday taxm in birinchidan, ko'p oqsil sintez qiladigan hujayralarda ko'p RNK borligiga, ikkinchidan, DNK va R N K ning uglevod-fosfat « skelet» ini o'zaro o'xshashligiga asoslanadi. Bunday oraliq m olekula RNK bo'lishi m um kinligini DNKning tuzilishi qo'shaloq spiraldan iborat ekanligi aniqlangandan so'ng m a’lum bo'ldi. Modomiki shunday ekan, u holda, DNKning bir zanjirida RNK m oleku­ lasi sintezlanishi tabiiy bir hoi.