Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

yo‘ldoshi bilan.
U zunligiga q a rab odam xrom osom alari y e ttita А, В, C, D, E, F, Y g u ru h g a ajratiladi. X rom osom alarnig hajm i va sentrom eraning joylashishiga qarab klassifikatsiyalanadi. A gu­ ruhiga kiruvchi xrom osom alar uzunligi 11-8,3 m k, В g u ru - hiniki o‘rtach a 7,7 mk, С guruhiniki - 7,2-5,7 m k, D guru- hiniki o 'rtacha 4,2 mk, E guruhiniki - 3,6-3,2 mk, F guruhini­ ki o 'rtacha 2,9 m k va nihoyat Y guruhiniki o 'rtacha 2,3 mkga teng. Binobarin, odam ning eng yirik xrom osom alari uzunligi eng m aydalariga nisbatan 4 m arotaba ziyoddir (4-jadval).
4-jadval
Xromosomalar Xromosomalar ^Xromosomalar guruhi kariotipdagi raqami tavsifi
A (I) ^{1,2,3 1 va 3 metatsentrik,}
2 yirik submetatsentrik
В (II) 4,5 yirik submetatsentrik
_{С (III)} 6-12 va x (23) o'rtacha submetatsentrik
_{D (IV)} 13,14,15 o'rtacha akrotsentrik
E (V) ^{16,17,18 mayda. metatsentrik yoki} submetatsentrik
F (VI) 19,20 nisbatan mayda metatsentrik
Y (VII) 21,22 va Y (23) ^{eng mayda akrotsentrik}

H ar b ir tu rg a m ansub organizm larning diploid to 'p lam li xrom osom alar soni, shakli va hajm ining m ajm uasi kariotip

deb atalad i. X rom osom alarning o 'lch am i va se n tro m e r ig a qarab grafik holda joylashishi xrom osom alar idiogram m asi deyiladi (10-rasm ). B archa eu k ario t organizm lar, shu ju m ­ ladan odam xrom osom alari yadro m oddasi xrom atindan ibo­ rat. X rom atin — DNK va gistonlardan tuzilgan.
X rom atin ipining b a ’zi qism lari yuqori d arajad a doim iy spirallashgan holatda bo'lib, geteroxrom atin qismi deb nom ­ lanadi. G eteroxrom atin qismlari xrom osom aning ham m a joy- larida uchrasa-da, sentrom era va uchlarida ko'proq bo'ladi. X rom osom aning euxrom atin qismi interfazada dispirallatsiya- lashgan holatda bo'lib, u genetik jih a td an faol sanaladi. K im ­ yoviy jihatdan qaralganda, xrom osom aning har bir dezaksi- ribonuklein kislota, sodda oqsil-gistonlardan tuzilgan bo'lib, ularning birikishidan hosil bo'lganlarini nukleoproteidlar deyi­ ladi. N ukleoproteidlardan ta sh q ari xrom osom alar ta rk ib ig a RNK, protam inlar, lipidlar, polisaxaridlar va m etal ionlari kiradi.
Ь % * to. Hi **
II II R-<|faa G Q-фшЬт Variabd fl— lff
1 0 - r a s m . Odam kariotipi idiogrammasi.