Respublikasi oliy

Tangacha qanotlilar, ya'ni kapalaklar (Lepidoptera) turkumi. Kapalaklar yer yuzida keng tarqalgan xilma—xil hasharotlardir. Qanotlari mayda va rangli tangachalar bilan qoplangan. Og'iz organlari so'ruvchi spiral xartumdan iborat. Qurtlarida ko'krak oyoqlaridan tashqari 3 — 5 juft soxta qorin oyoqlari ham bo'ladi. Soxta qorin oyoqlari bo'g'imlari bo'lmasligi bilan haqiqiy ko'krak oyoqlaridan farq qiladi.
Kapalaklaming bosh qismida har xil shakldagi bir juft mo'ylovi va murakkab ko'zlari bor. Uzun xartumi boshining ostida spiral shaklida taxlanib turadi.
Kapalaklaming ko'pchilik turlari, ayniqsa, tropik mamlakatlardagi kapalaklar juda chiroyli bo'ladi. Qanotlarining rangi tangachalardagi pigmentlar bilan bog'liq bo'ladi.
Voyaga yetgan kapalaklaming ko'pchiligi gullar sharbati bilan oziqlanadi. Ayrim turlari o'simliklar tanasi ajratadigan shira bilan ham oziqlanadi. Gulga qo'ngan kapalak xartumini yoyib, gulning ichiga botiradi va nektar so'ra boshlaydi. Ayrim kapalaklaming xartumi bo'lmaganidan oziqlanmaydi.
Kapalaklar qurtining og'iz organlari kavshovchi tipda tuzilgan bo'lib , qattiq oziq bilan oziqlanishga moslashgan. Tanasi har xil uzun tuklar bilan qoplangan. Tuklari dushmandan himoyalash vazifasini bajaradi. Kapalak qurtlarining deyarli hammasi о'simliklar to'qimasi bilan oziqlanadi.
kapalaklar kunduzgi va tungi kapalaklarga bo'linadi. Kunduzgi kapalaklaming uchishi, oziqlanishi, ko'payishi sutkaning yorug¹ davriga to'g'ri keladi. Kech kirishi bilan ular pana joy topib, yashirinib oladi.


80


www.ziyouz.com kutubxonasi




Tungi kapalaklar, aksincha, kuncaz kunlañ pana joyda yashirinib yotib, kechqurunlari va tunda faol harakat qiladi.
Ko'pchilik kapalak turlari iqtisodiy ahamiyatga ega emas. Ular tabiatda insonlarga estetik zavq beruvchi hayvonlar sifatida himoya qilinadi. Ayrim kapalaklar lichinkasi (tut ipak qurti) sanoat uchun qimmatli xomashyo — ipak beradi. Karam kapalagi, kuzgi tunlam, olma qurti, tengsiz ipak qurti, g'o'za tunlami, karadrina asosiy zararkunanda turlaridan hisoblanadi. Tut ipak qurti xonakilashtirilgan hasharot hisoblanadi.