Республикаси олий ва

Иқтисодий тақсимот тамойили. Бу тамойилига кўра, мулк қийматини орттириш учун мулкий ҳуқуқларни ўзига хос тақсимлаш ва бириктириш лозим бўлади. Бу эса ўз навбатида бизнес рискини пасайтириш учун туртки бўлади.
Тақсимотни мулк ҳуқуқларининг турлари учун қўллаш мумкин:

• 
  жисмоний тақсимлаш (участкаларга, вертикал бўйича ва ҳ.к. );
  
• 
  фойдаланиш ҳуқуқлари бўйича тақсимлаш (фойдаланиш ҳуқуқини чеклашлар);
  
• 
  мулк ҳуқуқлари кўринишлари бўйича тақсимлаш (биргаликда ижарага олиш, шериклик, ҳиссадорлик жамиятлари ва ҳ. к.);
  
• 
  фойдаланиш вақти бўйича тақсимлаш (турли муддатларга ижарага қўйиш, бутун ҳаёт давомида эгалик қилиш, келгуси ҳуқуқлар).
  

Енг яхши ва энг самарали фойдаланиш тамойили. Юқорида келтирилган тамойилларни қўллаш орқали амлга оширилган таҳлилнинг натижаси бўлиб, мулкдан энг яхши ва энг самарали фойдаланиш ҳисобланади.
Корхоналар билан бўлган битимлар тажрибасида корхона олди-сотдиси ва бизнес олди-сотдиси фарқланади.
Олди-сотди ҳақида гап юритилганда “корхона” ва “бизнес” атамалари аслида бир-бирига ўхшашдир. Корхона тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун ишлатиладиган мулкий мажмуа ҳисобланади ва корхона фаолияти учун мўлжалланган мол-мулкнинг барча турларини ўз ичига олади. Корхона эгалик ҳуқуқи асосида (хўжалик юритиш ёки бевосита раҳбарлик қилиш ҳуқуқи) тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланаётган ҳар хил ҳуқуқ субъектларига тегишли бўлиши мумкин. Хусусан, корхона мулкий ҳуқуқларни белгилаш, ўзгартириш ва тугатиш билан боғлиқ бўлган ҳар хил битимлар объектига ҳам айланиши мумкин.

2. Бизнес рискини баҳолаш мақсадлари.

Корхона мулкчилик мажмуаси сифатида унинг фаолиятига мўлжалланган мулкнинг барча турларини ўз ичига олиши мумкин: ер участкалари, биноалар, иншоотлар, ускуналар, жиҳозлар, хомашё, маҳсулот, талаб этиш ҳуқуқлари, қарзлар, шунингдек корхона ва унинг маҳсулотларини, иш ва хизматларини ўзига хослигини ифодаловчи белгиларга (фирма номи, товар белгиси, хизмат кўрсатиш белгилари) бўлган ҳуқуқлар ва бошқа алоҳида ҳуқуқларни, агар ўзга ҳолат қонун ёки шартнома билан белгиланмаган бўлса.
Бизнес риски қуйидаги мақсадларда баҳоланади:

1. 
   Корхона, фирмани жорий бошқарув унумдорлигини ошириш;
   
2. 
   Фонд бозорида корхона аксияларини олди-сотди вазиятида қимматли қоғозлар нархини аниқаш. Асосланган инвестицион ечимни қабул қилиш учун корхона мулкини ва ушбу мулкнинг харид қилинаётган акциялар пакетига тўғри келадиган улушини, шунингдек бизнесдан истиқболда бўлиши мумкин бўлган даромадлар ёки зарарлар салмоғини топиш;
   
3. 
   Корхонани қийматини аниқлаш, агар у қисман ёки тўлиқ олиб сотилса кўп ҳолларда битим бекор қилиниши бунинг оқибатида бизнес рискини юзага келиш хавфини бартараф этиш ёки ҳамкорларнинг бири
   

ўлганда қўш эгалик улушларини белгилайдиган битимни имзолаш учун корхона қийматини аниқлаб рискни камайтирувчи чораларни қўллаш;

4. 
   Корхонани қайта тузиш учун бозор баҳоланишини ўтказиш, корхона фаолияти якунланганда, бириктирилганда, қамраб олиниши ёки холдинг таркибидан мустақил корхоналар ажраб чиқиши ҳолатларда;
   
5. 
   Корхона ривожланиши лойиҳасини ишлаб чиқиш. Стратегик режалаштириш жараёнида фирманинг истиқболдаги даромадларини, унинг бардошлилик даражаси ва имидж қадри ҳам баҳоланиши муҳим ўрин тутади;
   
6. 
   Корхонанинг кредит тўлаш қобилияти ва кредитлашда гаров қийматини аниқлаш;
   
7. 
   Суғурталаш, ушбу жараёнда йўқотишлар арафасида активлар қийматини аниқлаш зарурати юзага келади;
   
8. 
   Асосланган бошқарув қарорларини қабул қилиш. Инфляция корхонанинг молиявий ҳисоботини нотўғри кўрсатади, шунинг учун корхонанинг мулки мустақил баҳоловчилар томонидан вақти-вақти билан баҳоланиши зарур.
   

Бу вазиятда уни исботлаш учун корхонанинг хусусий капиталини, активларини, бизнесини ва бошланғич тўлиқ қийматини билиш зарур. Агарда олди-сотди келишуви, кредитлаш, суғурталаш, ижарага олиш (бериш) ёки лизинг, пай киритиш объекти корхона мулкининг бирор-бир элементи бўлса, шунингдек мулк солиғи аниқланганда зарур объект алоҳида баҳоланади, масалан кўчмас мулк, машина ва ускуналар, номоддий активлар.