Республикаси олий ва

Ўзбек тилида	Инглиз тилида	Рус тилида
Мазмуни
1.	Риск	Risk	Риск	Испанча-португалча сўздан олинган бўлиб, “сув остидаги қоя” деган маънони билдиради. Риск – фаолият юритиш давомида турли хил омилларнинг ўзгариши натижасида юзага келиши мумкин бўлган хатар ёки хатарлар мажмуасидир. Риск – бу молиявий категория бўлиб, корхоналарда режалаштирилган миқдорларда даромад, фойдани ололмаслик ёки зарар кўриш эҳтимоллигидир.
2.	Риск- менежменти	Risk management	Управление рисками	Моҳияти кенг қамровли бўлиб, унда асосан рискни юзага келишини аниқлаш, таъсир даражасини камайтириш ва бошқариш ётади. Риск-менежментининг асосий мақсади тадбиркорлик фаолиятининг мақсади билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, бозор қонуниятларидан келиб чиққан ҳолда рискларни камайтириш ёки олдини олишнинг энг оптимал усулини танлаш ҳисобига фойдани максималлаштириш ҳисобланади.
3.	Бозор риски	Market risk	Рыночный риск	Активларни шакллантиришда ишлатган молиявий инструментларнинг бозор котировкалари тебраниши ҳолатида юзага келувчи риск
4.	Валюта риски	Currency risk	Валютный риск	Валюта курсларининг тебраниши натижасида банкларни зарар кўриш хавфи тушунилади.
5.	Кредит риски	Credit risk	Кредитный риск	Кредитларни қайтмаслиги натижасида зарар кўриш хавфи тушунилади.
6.	Банк риски	Banking risk	Банковский риск	Тижорат банклари ва Марказий банк фаолиятида молия бозоридаги иқтисодий коньюктуранинг ўзгариши натижасида юзага келадиган зарар кўриш хавфи тушунилади.
7.	Фоиз риски	Interest rate risk	Риск изменения процентных ставок	Фоиз ставкаларини тебраниши натижасида банкларнинг зарар кўриш хавфи тушунилади. Фоиз рискининг икки тури мавжуд: позицион; структуравий.
8.	Трансформа ция риски	Transformati on of risk	Трансформац ия риска	Банклар томонидан берилган кредитлар билан уларнинг манбаларининг муддати ўртасида номувофиқликни юзага келишидир.
9.	Базавий риск (базисли риск)	Basic risk	Базовый риск (основной риск)	Фоиз маржаси камайиши эҳтимоли остида юзага келадиган зарар. Базисли риск агарда берилган кредитлар ва жалб қилинган ресурслар фоиз ставкалари бир-бирига қараб

				ҳаракат қилганда юзага келади.
10.	Иқтисодий риск	Economic risk	Экономическ ий риск	Бу риск фоиз ставкасининг салбий равишда ўзгаргани туфайли, муайян молиявий инструментларга талаб ва таклифининг ўзгариши туфайли юзага келадиган йўқотишлар эҳтимоли.
11.	Ликвидлили к риски	Liquidity risk	Риск ликвидности	Бу молиявий активларнинг тезкор равишда нақдга айланиш имкони бо`либ, йирик ва таниқли ишлаб чиқарувчи ва банкларнинг муомалада бо`лаётган аксиялари ҳам бу хил рисклардан деярли холи эмас.
12.	Банкротлик риски	Bankruptcy risk	Риск банкротства	Ўз капитали ва ресурсларини йўқотиш оқибатида ўз мажбуриятлари бўйича тўловга лаёқатсиз бўлиш ва фаолиятини тўхтатиш билан боғлиқ рискдир.
13.	Инвеститси я рисклари	Investment risk	Инвестицион ный риск	Бу инвестиция лойиҳаларини амалга оширишда имкониятнинг етишмаслиги ёки фойдани йўқотиш билан боғлиқ бўлган рисклар киради.
14.	Позицион риск	Positional risk	Позиционный риск	Фақат битта позитсия билан (аниқ бир вақтнинг фоиз ставкаси билан) бўғлиқ рискдир.
15.	Структурав ий риск	Structural risk	Структурный риск	Банкнинг бутун баланси бўйича риск бўлиб, пул бозоридаги фоиз ставкасининг тебраниши натижасида юзага келади.
16.	Портфел инвеститсия лар	Portfolio investme nts	Портфельные инвестиции	Шундай инвеститсияларки, бунда капитални даромад олиш мақсадида корхоналарнинг аксиялари, облигатсиялари ва бошқа қимматли қоғозларини сотиб олиш учун сарфланади.
17.	Опцион	Option	Опции	Шартнома (қимматбаҳо қоғоз) бўлиб, харидорга маълум бир қимматбаҳо қоғоз ёки товарни белгиланган муддатдан сўнг ёки маълум бир давр ичида қатъий белгиланган нархларда сотиб олиш ёки сотиш ҳуқуқини беради.
18.	Фючерс	Futures	Фьючерсы	Қимматбаҳо қоғозларни, валюта ёки товарларни белгиланган нарх ва келажакдаги белгиланган муддатда сотиш ёки сотиб олиш борасидаги бажарилиши мажбур бўлган қисқа муддатли стандарт шартномалардир.
19.	Форвард курси	Forward exchange rate	Форвардный валютный курс	Асосий қарз суммасининг маълум бир ўзгармас қисмига нисбатан белгиланган вақтда тўланадиган фоиз ставкасининг ҳажми тўғрисида келишув бўлиб, у ўша кундаги фоиз ставкасидан паст ёки юқори бўлиши мумкин.
20.	Своп	Swap	Своп	Савдо қоидаларига амал қилган ҳолда битта қарзни тўлаш бўйича маълум бир муддат

				ўтгандан сўнг шартларни ўзгартириш бўйича битим.
21.	Инфляция риски	Inflation risk	Инфляционн ый риск	Пулнинг реал сотиб олиш қобилиятининг пасайиши билан корхоналар йўқотишларга учрайди.
22.	Биржа риски	Exchange risk	Биржавой риск	Бу биржа битимлари орқали йўқотишларга олиб келадиган рисклар тушинилади.
23.	Рискни баҳолаш	Risk assessment	Оценка риска	Бу рискни таҳлил қилиш, унинг юзага келадиган таъсирларини аниқлаш, умумий кўрсаткичларини ўзгариш чегараларини ишлаб чиқишдан иборатдир.
24.	Фонд бозори риски	The stock market risk	Фондовый риск	Қимматли қоғозлар операциялари билан боғлиқ йўқотишлар ва муқаррар равишда уларга ҳос эҳтимоллардир.
25.	Регионал риск	Regional risk	Региональны й риск	Бу турли регионларни иқтисодий ҳолати, фонд бозорининг ривожланиш даражаси, кимматли коғозлар бозорини уюштиришдаги савдо-сотиқ технологияси, солиқ сиёсати, экологик вазият, маҳаллий ҳокимиятларнинг иш услуби билан боғлиқ.
26.	Операцион риск	Operational risk	Операционны й риск	Ички жараёнлар ва тизимиларнинг номувофиқлиги, ходимларнинг масъулиятсизлиги ёки бошқа ташқи омиллар ҳисобига юзага келадиган ҳавф-хатарлар тушинилади

V. ИЛОВАЛАР
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

Рўйхатга олинди: № МД – 5А230601 – 2.04 201 йил “ ”

Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги 201 йил “ ”

МОЛИЯВИЙ РИСКЛАРНИ БОШҚАРИШ ФАН ДАСТУРИ
Билимсоҳаси: 200000 - Ижтимоий соха, иқтисод ва хуқуқ Таълимсоҳаси: 230000 - Иқтисод

Мутахассислик:

5А230601-Давлат молиясини бошқариш;

5А230604 – Халқаро молия

Тошкент – 201_

Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 201 йил “ ” даги -сонли буйруғининг -иловаси билан фан дастури рўйхати тасдиқланган.

Фан дастури Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими йўналишлари бўйича Ўқув-услубий бирлашмалар фаолиятини Мувофиқлаштирувчи Кенгашнинг 201 йил “ ” даги -сонли баённомаси билан маъқулланган.

Фан дастури Тошкент молия институтида ишлаб чиқилди.

Тузувчилар:
ШарифходжаеваК.У.		- ТМИ, “Молия” кафедраси катта ўқитувчиси и.ф.н.;
СаттаровБ.К.		- ТМИ, “Молия” кафедраси катта ўқитувчиси, и.ф.н.;
Тақризчилар:
Исламкулов А.	–	Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси "Монетар ва фискал сиёсат асослари" кафедраси доценти, и.ф.н. (Турдош ОТМ);
Зойиров Л.	–	ТМИ, "Баҳолаш иши ва инвестициялар" кафедраси мудири, и.ф.н.

Фан дастури Тошкент молия институти Кенгашида кўриб чиқилган ва

тавсия қилинган (201 баённома)
йил “ ”
даги “ ” -сонли

1. Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

Ушбу дастурда “Молиявий рискларни бошқариш” фанида ҳар қандай хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти ва уларнинг молиявий операциялари бевосита турли рисклар билан боғлиқдир. Давлат, корхона ва ташкилотлар, тижорат банклари бир - бирлари билан иқтисодий алоқалар ўрнатиш вақтида вужудга келадиган рисклар даражаси муҳим рол ўйнайди. Шу сабабли хўжалик юритувчи субъектлар бирон бир субъект билан иқтисодий алоқа ўрнатишдан олдин энг аввало бу субъект фаолиятидаги рискли ҳолатларни ўрганишга интилади. “Молиявий рискларни бошқариш” фанини чуқур ўрганиш хўжалик юритувчи субъектларнинг замонавий корпоратив бошқарувини ташкил этиш билан бир қаторда уларнинг фаолиятида вужудга келадиган рискларни ўрганиш, таҳлил қилиш ва тўғри қарорлар қабул қилишда муҳим рўл ўйнайди.

2. Ўқув фанининг мақсади ва вазифаси

“Молиявий рискларни бошқариш” фанининг асосий мақсади - келгусида юқори малакали иқтисодчи-мутахассислар бўлиб этишадиган талабалар учун молиявий рискларни бошқариш юзасидан назарий билимлар бериш, ривожланган давлат илғор тажрибасидан келиб чиқиб молиявий рискларни бошқариш бўйича амалий кўникмалар ҳосил қилишдан иборат.

Фаннинг вазифаси – уни ўрганувчиларга:

• 
  Молиявий рискларнинг иқтисодий моҳияти ва уни бошқаришнинг зарурлиги;
  
• 
  Иқтисодиётни модернизациялаш ва янгилаш шароитида молия тизими молиявий барқарорлигини таъминлаш борасида амалга оширилаётган чора- тадбирлар мажмуи;
  
• 
  Иқтисодиётни давлат улушининг пасайиб бориши негизида хўжалик субъектлари бошқарув тизимининг завон талаблари даражасида ташкил этилиши пировардида молиявий рискларни бошқаришнинг замонавий усул ва услубларини ўрганиш;
  
• 
  Риск-менежмент ва унинг моҳияти;
  
• 
  Молия бозори рисклари: турлари ва табиати;
  
• 
  Фонд бозори рискларини бошқариш;
  
• 
  Банк рисклари;
  
• 
  Кредит рискларини бошқариш;
  
• 
  Валюта рискларини бошқариш;
  
• 
  Фоиз рискларини бошқариш;
  
• 
  Инфляция рискларини бошқариш;
  
• 
  Инвестиция рискларини бошқариш;
  

• 
  Молиявий рискларни пасайтириш усуллари бўйича назарий-амалий билимларни узвийлик ва узлуксизликда ўргатишдан иборат.
  

Мазкур фанни бўйича магистрант

• 
  Молиявий рискларнинг иқтисодий моҳияти ва уни бошқаришнинг зарурлиги;
  
• 
  Риск тушунчаси ва унинг турлари;
  
• 
  Риск-менежмент тушунчаси ва уни амалиётда қўллаш;
  
• 
  Молиявий рискларни баҳолаш усуллари ҳақида тасаввурга эга бўлиши;
  
• 
  Молиявий рискларни баҳолаш методлари;
  
• 
  Молиявий рисклар классификацияси;
  
• 
  Риск-менжментни ташкил этиш босқичлари;
  
• 
  Рискларни бошқаришнинг асосий усулларини билиши ва улардан фойдалана олиши;
  
• 
  Бошқарув вазифалар июзасидан қарорлар қабул қилиш;
  
• 
  Рискларни бошқаришда стратегик усулларни танлаш қоидалари;
  
• 
  Молиявий рискларни пасайтириш юзасидан илғор хориж тажрибаси ва уни Ўзбекистонда қўллаш хусусиятлари;
  
• 
  Корхоналар молиявий мустақиллигини йўқотиш рискини бошқариш