Республикаси олий ва

х

бу эрда:

ик фарқланиш; х
яъни ўртача квадрат – кузатишга жалб қилинган

операциялар ва улардан кутилаётган натижа; ^x – барча операцияларда кутилаётган ўртача натижа; n – операциялар сони.

Буни қуйидаги масалада кўриб чиқамиз. АҚШ нинг компютер эҳтиёт қисмлари сотадиган корпоратсияси молиявий институтлардан 100 миллион доллар миқдордаги сармоя жалб қилишни мо`лжаллаётган бо`лса қуйдаги жадвалда берилган ма`лумотлар асосида бизнес рискини баҳоланг ва рискга асосланган қарор қабул қилишда уларнинг аҳамиятини аниқланг?

1. 
   жадвал
   

Кузатишлар сони	Кутилаётган зарар	Хафвни бартараф этиш учун қилинган операциялар сони	Рискни келтириб чиқарувчи омиллар сони
5	2	3	6

2. 
   жадвал
   

Кўрилган зарар миқдори	Олинган қарз	Бошқа мажбуриятлар	Захира ва балансда мавжуд бўлган жами маблағлар
50 млн$	100 млн$	20 млн $	123 млн

Ечиш:
1) Биз берилган маълумотлар асосида аввал зарар эҳтимоли вариацияси коеффициентини топамиз:
_{V }  100 _{= =60}

х

^{ } = =3

Демак, олинадиган қарз 100 миллион бўлса, кўриладиган зарарни топиш учун:

100-60=40 эканлигидан рискдан кутиладиган зарар миқдори 40 миллионни ташкил этишини топдик.
Енди биз йўқотишлар даврийлиги ва уни ташкил этувчи миқдорларни ҳисобини оламиз. Бунинг учун иккинчи ва биринчи жадваллардаги маълумотлардан кенг фойдаланиб қуйдаги формулани тадбиқ этамиз:
_{Y } YH

N

Я`ни:
_{Y } YH

N

= =30

Хулоса қилишимиз мумкинки, молиявий институтлардан олинадиган 100 миллионлик маблағни 30% и қайтарилмаслик риски остида бўлар экан. Бунинг етарлилик даражасини билиш учун корпорацияда захира маблағ зарарни қоплашга етиши керак бўлади. Масалан захира маблағ биз кўраётган корпорацияда 23 миллион доллар бўлса, етарлилик коеффициенги 23/30 кўринишида яъни 0.76% да бўлади.

Топшириқлар.

1. 
   Берилган маълумотлардан келиб чиқиб, таваккалчиликка асосланган қарор қабул қилиш қай даражада ўзини оқлашини айтинг?
   
2. 
   Қарор нимани ҳисобга олган ҳолда қабул қилиниши қулай?
   
3. 
   Бизнес рискини бошқариш асосан қайси омил эвазига олиб борилади?
   

4. 
   Ҳисоблашда захира маблағ кутилаётган зарарга етарли бўлмаса нимага олиб келади?
   
5. 
   Зарарни аниқлаш учун аввало қайси коеффициент ҳисоблаб чиқилиши лозим экан?
   

ГЛОССАРИЙ

№