Насосларнинг ишини ростлаш усуллари
. Насос ускуналарини ишлатиш
жараёнида кўп ҳолларда
Q
сув микдори ҳолатини ўзгартириш ёки
H
1
баландлик
ўзгартирилганда унинг ўрнатилган қийматини сақлаб туриш талаб этилади.
Насосларнинг ишини ростлашнинг асосий усулларидан бири қаршиликни
ошириш, яъни босим линиясига ўрнатилган махкамловчи ёки махсус ростловчи
арматуранинг очилиш даражвсини камайтириш ҳисобланади
( сургичлар, дискли затворлар ). Насоснинг ишини бундай ростлаш усули
миқдор жиҳатдан ўзгартириш деб юритилади. Нормал иш тартибида насос Н
1
босимида
Q
a
сарфни узатади ( 12.14а – расм ).
Q
a
сарфни
Q
b
гача камайтириш
учун насоснинг босим линиясидаги маҳкамловчи қурилмани шундай ёпиш ке-
ракки , бу ҳолда йўқотишлар
h
6
қийматидан ортсин. Бу ҳолда қувурга узатили-
ши зарур бўлган сарф берилувчи босим
H
b1
га тенг бўлади. Насоснинг фойдали
қуввати
N
f
=ρgQ
B
H
B
1
, қуввати эса
N = ρgQ
B
H
B
/ η
B
= ρgQ
B
(H
B1,
+ h
B
)
/ η
B
(12.4)
га тенг. Насоснинг фойдали иш коэффициенти ( ф.и.к. )
η
f
=H
b1
η
b
/(H
b1
+h
b
),
(12.5)
яъни бу ҳолда
h
b
йуқотишларнинг ортиб бориши билан бу қиймат кичраяди.
Сарфнинг қиймати янада камайиши , масалан
Q
c
қийматгача, маҳкамловчи
ускунадаги йуқотишлар
h
c
қийматига етади ва мос ҳолда
η
f
=H
c1
η
c1
/(H
c1
+h
c
)
(12.6)
Бундан кўринадики , миқдор жиҳатдан ростлаш жуда содда, лекин насос
ускунасининг ф.и.к. сезиларли даражада пасайиб кетади. Насос қувватининг бир
қисми қўшимча босим йўқотишлари учун сарфланади. Бундай ростлаш усули
марказдан қочма насослар учун қўлланиши мумкин.
- 134 -
Насосларнинг иш тартиби моторларнинг айланиш частотасини ўзгарти-
риш орқали ростланиши мумкин. Бу ҳолда миқдор ва босим катталиклари ўзга-
ради. Айланиш частотасининг
η
дан
η
1
га ўзгариши сарф, босим, ва қувват
катталикларининг ўзгаришига олиб келади ва улар қуйидагича ҳисобланади:
Q=Q
in
; H
1
=H
2
in
; N
1
Ni
n
3
(i
n
=n
1
/n)
Олдинги иккита тенгламадан куринадики:
Q/Q=√H
1
/H
ёки Q/√H=Q
1
/√H
1
ёки
H/Q
2
= const
(12.7)
(1.1) тенглама таркибига
i
n
катталиги кирмаганлиги учун, яъни
n
вa
n
1
,
шуни айтиш лозимки, тавсифномаларнинг маълум нуқталари орасидаги айла-
ниш частотаси ўзгарганда
H/Q
2
=const (Q/√H =const)
бўлади, шунинг учун
қувурга сув узатувчи насосга
C
нуқта ишчи бўлса, (12.14 -расм) вa
H
a
босимда
Q
a
сарфга эга бўлса
n
1
айланиш частотасида
A
нуқтадан ўтувчи
H
1
– Q
1
тавсиф-
номаси қуйидагича аниқланади
: H
a
/ Q
a
2
= a
қиймати топилади вa
H= a Q
2
коор-
дината бошидан ўтувчи парабола қурилади. Бу параболанинг барча нуқталари
учун, шунингдек,
H-Q
берилган тавсифномада ётувчи
B
нуқта учун ҳам
N
ай-
ланиш частотасига тўғри келувчи
H/Q
2
= a
нисбати тўғри бўлади. Бу ердан,
I
n
=n
1
/n=Q
a
/Q
b
ёки I
n
=√H
a
/H
b
вa n
1
= i
n
n
Ҳақиқатан ҳам насоснинг босими ва сарфи
Q
i
/Q=i
n
va H
i
/H=i
2
n
катталиклари
асосида ўзгаради
. H
1
≥q
да вa айланиш частотаси
n
дан
n
1
гача ўзгарганда сарф
f
H
r
=O
дa
Q
B
-Q
a
га нисбатан
Q
c
-Q
a
қиймати камаяди, босим эса
H
r
=0
дa
H
b
-H
a
қийматига камаяди.
Агар турли n қийматлар учун нисбатан кичик бўлган ф.и.к. га эга
бўлишини ҳисобга олмаса, насоснинг ишини айланиш частотаси орқали айла-
ниш жараёнида ҳар бир
H=aQ
2
эгри чизиғи ф.и.к. қийматига тенг бўлган лини-
ялар ҳисобланади, чунки
η=
PgQH/W= PgQi
n
H
2
in
/W
i
3
n
.
(12.8)
Демак,
H
r
=O
да ф.и.к. ўзгармайди,
H
r
≠ 0
дa жуда кичик қийматга ўзгаради,
масалан, 12.14б -расмда
η
c
дан
η
a
=
η
b
гача.
- 135 -
Do'stlaringiz bilan baham: |