Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-технология институти

ЯПОНИЯ БОҒ-ПАРК САНЪАТИ. Бадиий ҳодиса сифатида япон боғи Х-ХИИ асрларда шаклланади ва ХИВ-ХВИ асрларда гуллаб-яшнайди. Боғларнинг кўп хиллиги ва шу билан бирга уларнинг ягона илдизи ва тамойилларини Япониянинг қадимий пойтахти Киотода ҳаммадан яхши ҳис этиш мумкин. Уларнинг кўпчилиги монастир комплексларида жойлашган, чунки боғ санъати кўп жиҳатдан буддизм идеаллари билан боғлиқдир. Масалан: Дойтокуден, Дайсен-ин, Дзерруридизм, Муреку-ин, Бедони ва албатта Реанидзи боғлари монастир боғларидир. Боғ-паркларда тош ва бамбукнинг бир нечта шохлари –композиция кўринишида бўлган, бу – «боғ». Бир неча квадрат метр, оқ денгиз тоши тўкилган майдончада турли шаклли тошлар гуруҳи қўйилган – бу қуруқ боғ ёки қуруқ пейзаж кўринишидир.

Тош ўрнига қум бўлиши ҳам мумкин, ҳайкалий ҳажм эса шакли баргининг ранги бўйича алоҳида танланган дарахт ва бута орқали ҳам яратилиши мумкин. Қумли боғ билан бир қаторда алоҳида тур сифатида мох боғи мавжуд бўлган, масалан, ХИВ асрдаги Сайдохан боғи, унда ўсимликлар юзаси фактураси ва ранглар фарқига акцент берилган. Бошқа боғларда «асосий қаҳрамони» - сув эди, шунинг учун бу боғларни сув боғлари деб аталарди. Ниҳоят, пейзаж боғлари тарқалган эди, уларда сув ҳавзаси ороллари билан кўприклари, турли шаклдаги дарахтлар гуруҳлари, тош табиатлари ва рангли чироқларни ўз ичига олган (Кацура, Сюгакуин боғлари). Япон боғлари ўзининг функциялари бўйича ҳам ажралиб туради. Кичик боғлар атиги бир неча квадрат метр майдонга эга бўлиб, фақат томоша қилишга мўлжалланган (ибодатхоналар, уйлар, чой уйлари қошида) ва интерьернинг давоми бўлиб хизмат қилган.

Боғ санъатининг узоқ вақт гуллаб яшнаши ибодатхона боғларининг кўплаб вариантларининг пайдо бўлишига олиб келди. Аммо уларнинг ичида тупроқнинг характерига кўра боғнинг иккита бош типини ажратиш мумкин: пейзажли боғ, тепаликлари билан – цукияма ва текис боғ - хиранив.

НАЗОРАТ УЧУН САВОЛЛАР

1. Шарқда ландшафт санъатини асосий принципларини тушунтиринг.

2. Хитой ва Япония боғларини Европа боғларидан фарқини тушунтиринг.

3. Шарқ мамлакатларининг ландшафтли боғлари.