Республикамиз иқтисодиётининг ривожланиши ва тараққий этиши аввалло

Деформация - қоплама зарраларининг ҳолатини бирмунча ўзгариши, кўчиши билан боғлиқ. Қопламани деформацияси ёнида содир бўладиган ўзгаришлар ўлчам ва шаклини, қопламани оғирлиги ўзгармасдан ва яхлитлигини йўқотилиши. Эгилувчан ва қолдиқ (пластиклик) деформацияларга бўлинади.
Эгилувчан деформациялар таъсир қилган юк (ўтишидан) олингандан сўнг ўша вақтда йўқолади. Қолдиқ деформация эса таъсир қилган юк олингандан сўнг қайтмайди ва бу холат такрорланиши таъсирни йиғилишга олиб келади.
Бузилиш – ўлчамлари ўзгариши, шакли ва оғирлиги қопламани яхлитлигини йўқотилиши.
Агар йўл қопламаси ҳамма қоидалари ва нормаларга асосан қурилган бўлса, бу йўлда бузилишлар бўлмайди (қоплама эмирилишидан ташқари), лекин замонавий транспортдан тушаётган юк таъсирида ва табиий-иқлим факторлари таъсирида деформациялар ҳосил бўлади.
Деформациялар қуйидаги гуруҳ ва турларига бўлинади:
Об-ҳаво таъсиридан пайдо бўладиган деформациялар. (турли кўринишдаги ёриқлар, паст-баландликлар, уваланиш, эриш ва эскириш);
Транспортнинг механик таъсиридан пайдо бўладиган деформациялар (емирилиш, из бўлиб қолиш, ишқаланиш, чуқур, чўқиш, эзилиш ва қоплама четининг ажралиб чиқиши);
Тупроқ ва гидрологик омиллар натижасида пайдо бўладиган деформациялар (қабариш, бикирлик қопламани эгилиши, бўйлама ёриқлар ва чўкиш);
Ишлаб чиқариш камчиликлари натижасида пайдо бўладиган деформациялар (деформациянинг ҳамма турлари).
Тўшамаларни бузилишлари вақт ўтиши билан ундаги ёриқлар, чўкишлар, бўртиш, чуқурчалар ва бошқа турдаги ўзгаришлар кўринишда содир бўлиб, тўшамадаги бу ўзгаришлар қопламанинг турларига ҳам боғлиқ бўлиб, турли кўринишда намоён бўлади.
Чўкиш-етарли даражада қатламнинг зичланмаган қисмида ва грунт намлигини меъёрдан ортиб кетишидан содир бўлиб, грунт хоссаси ва гидрогеологик шароитларга боғлиқ. Қоплама чеккаларида автомобиль ғилдираклари таъсирида намлиги ортиб кетган ва етарли зичланмаган жойларда изли бўйлама чуқурлар ҳосил бўлади.
Автомобиль йўлларини транспорт-эксплуатацион кўрсаткичларини таъминлашда, қоплама юзасига ишлов бериш қуйидаги хусусиятларни таъминлайди:
-қоплама герметиклигини яхши таъминлайди;
-эксплуатация жараёнида сақлаш ва таъмирлаш ишлари учун юқори харажатларни талаб қилмаслиги;
-ейилувчи ва ҳимоя қатламини яратиши, узоқ муддатли эксплуатация жараёнида табиий омиллар ва ТВ таъсиридан бузилмасдан ёриқларсиз хизмат қилиш имкониятига эга;
4-dars
Автомобиль йўлларининг транспорт-эксплуатацион кўрсаткичларининг ҳолати автомобиль йўлидан ва транспорт воситаларидан фойдаланиш самарадорлигига тўғридан-тўғри таъсир қилади.
Автомобиль йўлларининг транспорт-эксплуатацион
кўрсаткичларини ҳолатини баҳолашда қуйидаги