|
Адабиётлар рўйхати
Бойбобоев Б.Ғ Жисмоний тарбия дарсларида 11-14 ёшли ўғил болалар учун нагрузкани меъёрлаш.: Дис.… пед.фан.ном. – Т.,. 1999. – 152 б.
Маҳкамжанов К.М., Насриддинов Ф.Н. Мактабгача ва мактаб ёшдаги болаларнинг жисмоний ривожланиши ва тайёргарлигини такомиллаштириш. – Т., 1995. – 74 б.
МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМДА ТАСВИРИЙ ФАОЛИЯТГА ЎРГАТИШ УСУЛЛАРИ
Мамирова Замира Ўрақбоевна, ГулДУ ўқитувчиси,
Эргашева Зухра Болабек қизи 2- босқич МТ талабаси
Мактабгача таълим ташкилотларининг бирламчи йўналиши мактабгача ёшдаги болаларни бадиий-эстетик тарбиялаш ҳисобланади. Бу йўналишнинг самараси эстетик йўналишнинг барча воситаларини (театр, мусиқа, бадиий адабиёт, расм чизиш, аппликация ва бошқ.) комплекс тарзда қўлланилгандагина аниқ
бўлади. Мактабгача таълим ташкилотларида ўтиладиган «Тасвирий фаолият» машғулотлари болаларга бериладиган эстетик тарбия масалаларини ечишда катта аҳамиятга эга. Чунки тасвирий фаолият ўз хусусиятига кўра бадиий фаолият ҳисобланади. Бадиий фаолият машғулотларининг барча турлари болаларда гўзалликни билиш учун, борлиққа эмоционал-эстетик муносабатни ривожлантириш учун кенг имкониятларни очиб беради.
Тасвирий фаолият машғулотлари жараёнида:
Бадиий дидни тарбиялаш;
Амалий бадиий фаолият ва малакаларни ривожлантириш;
Фантазия, ижодий фикрлаш ва тасаввур қилиш, идрок қилишни ривожлантириш;
Қўлнинг аниқ ҳаракатлари ва бармоқларнинг майда моторикасини ривожлантириш;
Касбий бадиий-ижодий фаолият куртакларини намоён бўлиши учун имкон яратиш каби таълимий ва тарбиявий масалалар ҳал этиб борилади.
Тасвирий фаолият интегратив мазмун касб этувчи энг катта бўлим ҳисобланади ва фаолиятнинг бошқа турлари билан мантиқий ва дидактик боғликликда амалга оширилади. Бу омил тасвирий фаолият машғулотлари мазмуни ва методикасини фаолиятнинг бошқа турларига ҳамоҳанг тарзда такомиллаштириб бориш лозимлигини англатади.
Расм чизиш болаларни тасвирий фаолиятга ўргатишда асосий ўрин эгаллайди ва учта турни ўз ичига олади:
алоҳида предметларни чизиш.
сюжетли расм чизиш.
декоратив расм чизиш.
Тасвирий фаолиятга ўргатишнинг асосий вазифаси-теварак-атрофдаги борлиқни тасаввур қилишда болаларга ёрдам бериш. Уларда кузатувчанликни ривожлантириш, эстетик гўзаллик ҳиссини тарбиялаш ҳамда тасвирлаб бериш усулларини ўргатиш тушунилади. Бу билан бирга тасвирий фаолиятнинг асосий вазифаси-маълум бир ёш учун мос тасвирий материаллари билан турли хил предметларнинг турли тимсолларини яратиш каби ижодий болаларда шакллантириш амалга оширилади.
Мактабгача таълим ташкилотсида ҳар бир ўтказиладиган машғулотларда болаларни муcтақил ишлашга, қўл мускулларини ривожлантиришга ўргатиб бориш зарур. Тарбиячи ҳар бир ўтказиладиган машғулотига ижодий ёндашган ҳолда ва ўз маҳоратини ишга солган ҳолда янгилик ярата олишлари лозим. Болалар илк ёш гуруҳидан бошлаб, тайёрлов гуруҳигача иш жараёнлари оддийдан мураккабга қараб боради. Бунинг учун ўтказиладиган машғулотларда айниқса тасвирий фаолият, расм, аппликация, лой ишларини яратишда амалий иш фанининг аҳамияти каттадир.
Мактабгача таълим ташкилотларида қуриш-ясаш машғулотини ташкил этиш. Қуриш-ясаш лотин тилидан олинган бўлиб, турли предметларни, қисм ва элементларни маълум бир ҳолатга келтириш, маъносини билдиради. Қуриш-ясаш фаолияти-амалий фаолият бўлиб, олдиндан белгиланган, бирор мақсадга қаратилган реал воқеаликдир. Мактабгача таълим ташкилотларида болаларга қуриш-ясаш фаолиятини ўргатишда қурилиш материали, турли конструкторлар, қоғоздан, табиат, ташландиқ материалларидан фойдаланилади. Материални тури- қуриш ясаш турини аниқлаб беради. Қурилиш материали-майда ва йирикгеометрик фигуралардан (куб, цилиндр, призма ва ҳоказо) иборат. Машғулотларда қурилиш материалларидан турли хил тўпламлардан фойдаланилади: М.П.Агаповнинг 2, 3, 4, 5, 6, 7-сонли мазмунли тўпламлари. Кичик қурилиш материаллари: «Космодром», «Темир йўл вокзали» ва бошқалар. Мактабгача таълим ташкилотларда конструкторлардан (тахтали, пластмасса, металл ва керамика) фойдаланадилар. Бу тўпламлар орқали турли конструкциялар ясаш мумкин. Тарбиячи раҳбарлигида болалар оддийбирлаштириш усулидан суратлар бўйича турли хил ҳаракатли конструкциялар ясайдилар.
Асосий диққат болаларни маълум қисмларини бирлаштириш малакаларини шакллантиришга қаратилади. Бунда болаларни қўлларини мускуллари иштирок этади, қўл мускуллари ҳали яхши ривожланмаган бўлади. Тарбиячи раҳбарлиги остида болалар янги бирлаштириш йўлларини ва турли хил ҳарактердаги конструкцияларни расмга, чизмага қараб яратишга ўрганадилар. Бу ишларни болаларга таклиф этишдан олдин, тарбиячи ўзи бу конструкторлар, уларга берметодик кўрсатмалар билан яхшилаб танишиб, ўрганиб чиқиши зарур. Болаларга қурилиш материаллари ва конструкторлар тўплами ҳаммаси бирданига берилмайди, балки аста-секин, кетма-кет болаларнинг ўзлаштиришларига қараб берилади. Лего, мозаика, “Танграм”, “Тухум” булар стол ўйинлари ҳисобланиб, болаларни конструкторлик, дизайнерлик, яратувчанлик хислатларини шакллантиради ва ривожлантиради. Оригами. Бу қоғозни буклаш йўли билан нарса ясаш маъносини билдиради. Киригами. Бу қоғозни йиртиш ёки симметрик қирқиш йўли билан ясаш йўли билан нарса ясаш маъносини билдиради. Кусудама. Бу қоғозни буклаш йўли билан гул ясаш маъносини билдиради. Цукудама. Бу кусудама модулларидан қўғирчоқ ясаш маъносини билдиради. Барчаси битта сўз билан “оригами” деб юритилади.
Хулоса қилиб айтганда, мактабгача таълим муассасаларида тасвирий фаолиятга доир машғулотларни ўтказишда тасвирий фаолият турлари ва уни ўргатиш усул ҳамда воситаларидан , расм чизишга (предметлар расми, мазмунли расм, декоратив расм) ўргатиш.Турли ёш гуруҳларида аппликация машғулотларини ташкил этиш. Аппликация турлари бўйича машғулотларни ўтказиш (ясси аппликация, ҳажмли аппликация). Қоғоз ва картон билан ишлашда трафарет‚ шаблон ва муҳр асосида ишлаш техникаси. Мактабгача таълим муассасаларида лой иши (пластилин билан ишлаш, лой билан ишлаш, тузли ҳамда чинни хамир билан ишлаш). Табиий ва ташландиқ материаллар билан ишлаш. Тасвирий фаолият машғулотларида ноъананавий усуллардан фойдаланиш.
Do'stlaringiz bilan baham: |
