Республика болалар ижтимоий мослашуви маркази

ТЕМПЕРАМЕНТ ЎҚУВЧИ ҲАТТИ-ҲАРАКАТИНИ БЕЛГИЛОВЧИ МЕЗОН: УНИ БИЛИНГ!

Ўқувчининг темпераментини билиш орқали уни фаолиятдаги устун, заиф томонларини аниқлаб олиш, шунга кўра уни ўқиш, касб ҳунарга йўналтириш мумкин бўлади. Синф раҳбари ва амалиётчи психолог ўқувчи темпераментни яхши ўрганиши керак. Бу орқали ўқувчининг хатоларини тушуниш, феъл-атворини назорат қилиш, жамиятда ўз ўрнини топишга ва ғурурли, иродали бўлишга ёрдам кўрсатади. Биз ушбу қўлланмани ёзишда темперамент тушунчасини атрофлича изоҳлаб беришни мақсад қилдик.
Темпераментнинг шахс шаклланиши ва ижтимоий муҳитда ўзига хос мавқени эгаллашидаги аҳамияти жуда катта. Ўзини босиб олган, ҳаёт қийинчиликларини сабр-бардош билан кўтарадиган инсоннинг одамлар орасидаги обрўси ҳам баланд бўлади. Бу унинг ўз-ўзига нисбатан ҳурматини ҳам оширади, ишга, одамларга ва нарсаларга муносабатини такомиллаштириб боришига имкон беради. Темпераментнинг яна бир аҳамиятли жиҳати шундаки, у ҳаётий воқеалар ва вазиятларни, жамиятдаги ижтимоий гуруҳларни «яхши-ёмон», «аҳамиятли- аҳамиятсиз» мезонлари асосида ажратишга имкон беради. Яъни, темпрамент одамнинг ижтимоий объектларга нисбатан «сезгирлигини» тарбиялайди, унинг фаолиятга нисбатан муносабати, касб малакасининг ошиб боришига ёрдам беради.
Темперамент хусусиятлари аслида туғма ҳисобланса-да, шахсга бевосита алоқадор ва англанадиган бўлгани учун ҳам маълум маънода ўзгариб боради. Шунинг учун ҳам туғилган чоғида сангвиникка хос ҳаракатлар намоён қилган болани умрининг охиригача фақат шундайлигича қолади, деб бўлмайди. Демак, ҳар бир темперамент хусусиятларини ва унинг шахс тизимга алоқасини билиш ва шунга яраша хулосалар чиқариш керак.
Холерик. Кучли, мувозанатсиз, эпчил, жанговор, жўшқин, осон ва тез таьсирланувчан тип. Аффект ҳолатлар кўпроқ кузатилади, мувозанатсизлик тез-тез намоён бўлади. У бирор ишни иштиёқ билан бошлайди, катта ташаббус кўрсатади, бироқ асаб кучи иш жараёнида тез тугаб қолади.Фаолияти бирдан пасаяди, ғайрати ва илҳоми йўқолиши мумкин. Кайфияти тез-тез ўзгариб туради, қўзғалиш тормозланишга нисбатан кучли.