Respublihasi

§. Elektr poyezdning reostatli kontrollerini ta’mirlash

Tarkibning reostatli kontrollerini qismlarga ajratishdan oldin havo yordamida tozalanadi. Ish hajmini va qay tarzda ta'mirlash ishlarining bajarilishini aniqlash uchun kulochokli vali, kontaktorlar elementi va pnevmatik mexanizmi privodining ishlashi havo yordamida aniqlanadi. Bunda kulochokli vali to‘g‘ri ishlashining ketma-ketligi va pozitsiyasi bo‘yicha ishlashini maxsus uskuna yordamida tekshiriladi. Bunday tekshiruvdan so‘ng apparat qismlarga ajratiladi. Pnevmatik uzatmasining podshipnik shiti, yulduz tishli g‘ildiragi va podshipniklari chiqariladi. Kilindrdan porshen chiqarilib so‘ng manjeti olinadi. Hamma detal va qism- lari benzinda yuvilib, so‘ng sinchiklab tekshiriladi.
Bunda silindrning ichki qismi tirnalgan bo‘lsa, shlifovka yo‘li bilan yo‘qotiladi. Kilindrning diametri 58,2 mm dan oshgan bo‘lsa, uning o‘rniga yangisini qo‘yish yoki uning diametrini xrom bilan qoplash yo‘li bilan tiklash mumkin. Kilindrning oval va konus


91
shaklida bo‘lishi 0,5 mm dan oshmasligi kerak. Teshiklarining diametri va rezbalari ketgan bo‘lsa, o‘sha joylari zavarka qilinadi va qayta o‘lchovi bo‘yicha to‘g‘rilanadi. Qopqog‘i va podshipniklari shitida darz ketgan joylari naplavka qilinib, chizma bo‘yicha tik- lanadi. Kilindr, podshipnik shiti va ventillar qistirmasi ishdan chiqqan bo‘lsa, bunda qalinligi 1 mm bo‘lgan paronit materiali- dan qirqib qo‘yiladi. Kilindrning porshen yuzasida mayda chiziq- lari bo‘lsa, shlifovkaga yuboriladi. Porshen diametri yeyilishi natijasida 57,8 mm dan kam bo‘lib qolsa, u ham xrom bilan qoplanadi. Porshenga rolikning mahkam o‘rnatilganligi tekshiriladi, bunda o‘q mahkam o‘rnatilib, qimirlamasligi kerak. Rolikning radial lyufti 0,5 mm dan oshmasligi va rolikning (aksial) urilishi 1 mm ni tashkil qilishi kerak. Rolikning o‘qi almashtirilganda shtift yordamida mahkamlanadi. Yangi va yaroqli manjetlari quyuq yog‘ bilan to‘yintiriladi va yog‘lanadi. Prujina bargsimon shayba- larining darz ketgan va singanlari yangisiga almashtiriladi. Yul- duzsimon g‘ildiragining shakli maxsus shablon yordamida tek- shiriladi va ortiqcha yoyilgan bo‘lsa, ishlov beriladi. Yulduzsimon g‘ildiragi o‘qiga mahkam o‘rnatilib, har ikki tomoni payvandlab qo‘yiladi. Uzatmasining tishli g‘ildiragi va kulochokli vali tishining doira bo‘yicha bo‘lingan joydagi qalinligi 5,2 mm dan kam bo‘lsa, yangisiga almashtiriladi. Ventillar perekluchatelining xrapovigi maxsus shablon bilan tekshiriladi va tishlarining cheti yeyilgan bo‘lsa, naplavka yordamida ta'mirlanadi va ishlov beriladi. Ishlov berilgan xrapoviklar qayta shablon yordamida tekshiriladi va uning yuzi otsenkovka qilinadi. Ayrim hollarda xrapovikning izolatsiya qoplamasi valdan ajratib qo‘yiladi. Qoplamasi tokli mato yoki kipr tasmasidan tayyorlanadi. Uzatmasining podshipniklari tekshiriladi. Pnevmatik uzatmasi quyidagicha yig‘iladi: silindrga porsheni richagi bilan o‘rnatiladi. Podshipniklari o‘rnatilgandan keyin yulduzsimon g‘ildiragi podshipnikning o‘qiga o‘rnatiladi, so‘ng podshipnikning shitiga yog‘ o‘tkazmaydigan uzugi o‘rnatilib, keyin kichik tishli g‘ildirakni va xrapovigini izolatsiya uzugi bilan birga o‘rnatiladi. Tishli g‘ildiragi va xrapovigi valikda mahkamlanadi.
Manjeti, bronzali bargsimon va po‘latdan yasalgan shaybalari shpilkaga kiygazilib, gaykalar yordamida mahkamlanadi.
Po‘latdan ishlangan havo o‘tkazgich quvuri va unga ulangan joylari tekshiriladi. Nosoz, darz ketgan, ezilgan va bo‘shab qolgan quvurlari almashtiriladi. Trubalar og‘zining kengaytirish 6 mm oraliqda va 45˚ burchak ostida bajariladi. Havo o‘tkazgich kollektori
92
ta'mirlangandan so‘ng otsenkovka qilinadi. Havo o‘tkazgich izolatorining uchgan joyi bo‘lsa, tozalanadi va polirovka qilinadi. Mabodo darz ketgan bo‘lsa yoki ichidagi armirovkasi bo‘shab qolgan bo‘lsa, bunda izolator yangisiga almashtiriladi.
Maxsus shablon yordamida yon tarafidagi shitlar korpusiga parallel va perpendikular turishi tekshiriladi. Podshipniklarga YTB yog‘i solinadi. Agarda kulochokli vali va shaybalari yaxshi saqlanib qolgan bo‘lsa, bunda vali qismlarga ajratilmaydi. Yangi shaybalar o‘rnatilgandan so‘ng kulochokli vali dastgohda silliqlanadi va ravon ishlashi tekshiriladi. Khaybalarning valda to‘g‘ri joylashishi maxsus
shablon yordamida tekshiriladi.
Ventillarning perekluchateli to‘liq qismlarga ajratiladi. Kolodka- sidan kronshteyni, ulanmalari va richaglari ajratiladi. Ayrim hollarda kontaktorlarning yon plastinasi almashtiriladi. Yangi ulanish plastinalari bronzadan tayyorlanadi. Yon richagi yeyilgan bo‘lsa, yangisiga almashtiriladi. Ventillar perekluchateli to‘liq ajratiladi.
Tarkibning reostatli kontrollerini yig‘ishda quyidagi shitlar parallel turishi uchun shablondan foydalaniladi. Podshipnikning shariklari kulochok valda yig‘iladi, so‘ng val o‘z joyiga o‘rnatilib, podshipnikning qopqog‘i mahkamlanadi. Keyin valning qo‘l yordamida yengil aylanishi va uning o‘qdagi lyufti tekshiriladi.
Mexanizm uzatmasi o‘rnatilgandan so‘ng, kontroller nolinchi pozitsiyasiga qo‘yilganda uning kichik tishli shesternasidagi 0 belgisi katta shesternaning 0 belgisiga to‘g‘ri kelishi kerak. Bundan tashqari shesternalarning to‘g‘ri tishlashishi, tishlarning siqilib qolmasligi va ularning bo‘yi barobar tishlashishi (16 mm) tekshiriladi.
KS-4 kontaktor elementlari qo‘yiladigan plankalarga o‘rnati- ladi. Plankaga o‘rnatilgan kontaktor elementlari shitlarga mahkam- lanadi. Kontaktorlarning (og‘iz bo‘shlig‘i) qorishmasi o‘lchanadi. Agar hamma kontaktorlarining qorishmasi valining bir tarafida me'yordan kam bo‘lsa, bu holatni to‘g‘rilash uchun planka ichki tarafidan 2 mm qalinlikda olib tashlansa, to‘g‘ri keladi. Mabodo qorishma me'yordan katta bo‘lsa, bu holatda plankaning past qismiga fibrali yoki 1 mm qalinlikdagi presslangan qistirmalar qo‘yish kerak. Pnevmatik qismining 7 atm havo bosimi yordamida havo chiqarmasligi sovunli suvning ko‘pigi surib tekshiriladi. Reostatli kontroller montaj qilingandan so‘ng to‘g‘ri ishlashini tekshirish uchun maxsus uskunaga o‘rnatiladi. Bunda 30 G va
93
22 B nuqtalariga 50 V kuchlanish uzatiladi. Havo o‘tkazgichiga 5 kg/sm² havo bosimi uzatilib, apparatni to‘xtatmasdan 20 daqiqa davom ettiriladi, so‘ng uning pozitsiyalarga o‘tishi va qarshiligi tekshiriladi. Kulochokli vali 3,5 kg/sm² havo bosimi ostida bir pozitsiyadan ikkinchi pozitsiyaga o‘tishi aniq bo‘lishi kerak.
Izolatsiyasining qarshiligini (elektr tarkibini) tekshirish qoidalari bo‘yicha 1 daqiqa davomida qanday kuchlanishga chidashi (V) tekshiriladi:
Kuchli zanjir bilan sinchining orasi (V) 9500
Kuchli zanjir bilan boshqarish zanjiri orasi (V) 9500
Qo‘shni guruhli kontaktorlar orasi (V) 9500
Boshqarish zanjiri bilan sinch orasi (V) 800

16.