Research and publications

CHEGARAVIY SHARTLARI JADVAL KO’RINISHIDA QO’YILGAN NOSTATSIONAR 
ISSIQLIK MASALASINI ANSYS DASTURIDAN FOYDALANIB TAHLIL QILISH 
Zoxidov Umid So’nmas O’g’li 
Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universiteti 
Email: [e-mail] 
Anotatsiya Ushbu tezisda asosan termofizikada issiqlikning tarqalish masalalarini 
kompyuter tizimi orqali avtomatlashtirishga bag’ishlangan bo’lib, nostatsionar issiqlik 
masalasi modellashtirib ko’rsatiladi. 
Masalaning qo’yilishi: 
2D (ikki o’lchovli) nostatsionar masalaga yechim izlanmoqda. Tomonlar nisbati 2:1 
gacha bo'lgan to'rtburchak plastinka bir tomonida doimiy haroratga ega, ikkinchi 
tomonida esa vaqtga bog’liq bo’lgan konvektiv issiqlik uzatish sodir bo'ladi. Bunday 
holda, konvektiv issiqlik uzatish koeffitsienti (film coeficcient) haroratga bog'liq bo'lib, 
bu parametrga bog'liqlik jadvalda o'rnatiladi ('cnvtab'-nomli). Tarqalish grafigini tuzish 
talab etiladi. 
Masalani ANSYS dasturidan foydalanib tahlil qilish 
Birinchi qadam - bu issiqlik uzatish koeffitsientlarining jadval sozlamalari 
Array parametrlarni kiritish uchun quidagi ketma-ketliklar orqali Array parametrs 
oynasini ochib olamiz. 
Utility Menu>Parameters>Array Parameters>Define Edit 
Hosil bo’lgan Array Parametrs oynasidan Add tugmasini bosib navbatdagi oynaga 
o’tamiz 

---

450 
Add new Array parameter oynasi paydo bo’lgandan so’ng uning Parameter name 
maydoniga cnvtab deb yozamiz.
Parameter Type maydoniga Table turini tanlaymiz. 
I, J, K maydonlariga esa mos ravishda 3,1,1 larni kiritamiz. Bu yerda IJK mos ravishda 
berilgan massivning uch yo’nalishdagi qatorlar va miqdorlar o’lchami.
Var1 Row variable maydoniga esa TEMP deb kiritamiz va OK tugmasini bosamiz. 
Array parameters menyusidan cnvtab ni tanlaymiz (barchasini to’g’ri bajargan bo’lsak 
u chiqgan bo’ladi) va Edit tugmasini bosamiz. Shunda Table Array: CNVTAB-f(TEMP) 
menyusi paydo bo’ladi. 
Hosil bo’lgan oynada ikkita ustun paydo bo’ladi. Ularning birinchisiga mos ravishda 
20, 50, 100 qiymatlarini kiritamiz. Oq rangdagi ustunlarga esa mos ravishda 10, 20, 30 
larni kiritamiz. Barchasini bajarganizdan so’ng oynani yopib chiqib ketamiz.
File>Apply/Quit.
Ikkinchi qadam 
Main Menu>Preprocessor>Element Type>Add/Edit/Delete 
Ushbu buyruqlarni bajarishimiz bilan Elements Types oynasi paydo bo’ladi. U yerdan 
Add tugmasini bosamiz. 
Library of Element Types oynasi ochilganini ko’rishimiz mumkin. U yerda chap 
tomondagi ro’yxatdan Thermal Mass>Solid>Quad 4node 55 turini tanlaymiz va Ok 
tugmasini bosamiz. Bu 4 bo’lakli 2d element turi degani. Elements types oynasini 
yopib yuboramiz.
Endi materialimiz hossalarini kiritib chiqishimiz kerak.
Main Menu>Preprocessor>Material Props 

---

451 
Define Material Models Available oynasi paydo bo’lad. Oynaning o’ng tomonidagi 
ro’yxatdan Conductivity bo’limini tanlyamiz, Uning ichida esa Isotropic bo’limini ustiga 
bosamiz. Bizda Conductivity for Material Number 1 oynasi paydo bo’ladi. U yerga 
Issiqlik o’tgazuvchanlik termal conduktivlik KXX uchun 1 ni kiritamiz va Ok tugmasini 
bosib oldingi oynaga qaytamiz.
Zichlikni belgilashimiz uchun Density bo’limini ustiga bosib DENS maydoniga 10 
kiritamiz. 
O’ziga hos issiqlikni Specific heat C uchun 100 ni belgilaymiz va OK tugachasin bosib 
oynani yopamiz.
Uchinchi bosqich ko’rilayotgan obkekt modelini qurib olamiz hamda chekli 
elementlarga bo’lib chiqamiz 
MainMenu>Preprocessor>Modeling>Create>Areas>Rectangle>By deminsions 
buyruqlarini ketma ket bajarsak bizda Create rectangle by demensions oynasi paydo 
bo’ladi. 
X1, X2 kordinatalar uchun mos ravishda 0 va 2 qiymatlarni kiritamiz. 
Y1, Y2 maydonlari uchun esa 0 va 1 qiymatlarini kiritamiz. 
Ok tugmasini bosamiz hamda ekranda bizda to’rtburchak soha paydo bo’lladi. 
Main Menu>Preprocessor>Meshing>Size Controls>SmartSize>Advanced Options 
amallarini bajarsak natijada Advanced Smart Size Settings oynasi paydo bo’ladi. 
O’lcham uchun SIZE katakchasiga 0.5 qiymatni yozamiz va OK tugmasini bosamiz.

---

452 
Mesh Tool oynasidan Mapped va ¾ sided larni tanlab Mesh tugmasini bosamiz. 
Natijada Mesh Areas oynasi ochiladi.
Oyna buyruqlar qatorida Pick All (Hammamsin tanlash) buyrug’ini tanlaymiz. Natijada 
grafik maydonimizda to’rtburchak sohamiz chekli elemntlarga bo’linganin ko’ramiz. 
Mesh Tool oynasini berkitamiz (Close). 
To’rtinchi bosqich. Jadvalli chegaraviy shartlarni qo’yib chiqamiz. 
Utility Menu>Plot>Lines (Chiziqlarni ko’rsatish) 
Main Menu>Solution>Define Loads>Apply>Thermal>Temperature>On Lines. 
Buyruqlar ketma-ketligidan Apply TEMP on Lines oynasi ochiladi. 
Endi tomonlarga joylashtirishimiz kerak. Grafik oynadagi to’rburchagimizni x=0 
kordinatali vertikal tomonni tanlaymiz va Ok tugmasini bosamiz. Apply TEMP on lines 
oynasi paydo bo’ladi. Dofs to be constrained dan Temp qiymatni tanlaymiz. Value 
maydoni uchun 100 ni kiritamiz. 
Main Menu>Solution>DefineLoads>Apply>-Thermal-Convection> On Lines. 
Buyruqlaridan so’ng Apply CONV on Lines oynasi paydo bo’ladi. 
Grfik oynadan x=2 kordinatali vertical chiziqni tanlaymiz va OK ni bosamiz va bizda 
Apply CONV on Lines boshqacha oyna paydo bo’ladi 
Apply Film Coef on lines ro’yxati ochiladi undan Existing Table ni tanlaymiz. 
VALI maydonlarini barchasini o’chirib tashlaymiz. 
VAL2I Bulk temperature maydoni uchun esa 20 qiymatni yozamiz.

---

453 
Navbatdagi Apply CONV on lines oynasi paydo bo’ladi. CNVTAB uchun Existing table ni 
tanlaymiz.
Main Menu>Solution>Loads>Apply>Thermal>Temperature> Uniform Temp. 
Buyruqlarini bajarsak bizda Uniform Temperature oynasi paydo bo’ladi. 
Uniform temperature uchun 5- qiymatni kiritamiz hamda Ok tugmasini bosamiz. 
Beshinchi qadam - tekshirish uchun yuklanishlarni chizamiz. 
Utility Menu>PlotCtrls>Symbols. Symbols oynasi paydo bo’ladi. 
Surface Load Symbols qatori uchun Convect FilmCoef ni tanlaymiz. 
Show pres and convect as qatori uchun esa Arrows qiymatni tanlaymiz. Ok tugmasini 
bosamiz. 
Utility Menu>PlotCtrls>Numbering. Plot numbering Controls oynasi paydo bo’ladi.
Table Names “on” ni bosamiz. Ko’rsatkich ustida jadvallimiz nomi CNVTAB paydo 
bo’ladi.
Maslani yechish opsiyalari qo’yiladi va masalani yechimini olamiz. 
Main Menu>Solution>-Analysis Type>NewAnalysis buyruqlaridan so’ng The new 
Analyses oynasi ochiladi.
Tahlil turi “Type Analysis” uchun nestatsionar holatni tanlaymiz (transient) 
Main Menu>Solution>-Load Step Opts>TimeFrequenc>Time-Time Step buyruqlarini 
tanlasak The time and Time Step Options oynasi paydo bo’ladi. 
Qadamlar tugashi sifatida “Time at end of load step” uchun 60 kiritamiz.
Vaqt bo’yicha vaqt qadamlari “time step size” uchun 10 yozamiz. 

---

454 
Stepped or Ramped bo’limi uchun Stepped ni tanlab Ok bosamiz. 
Main Menu>Load Step Opts>Output Ctrls>DB/Results File ni tanlasak The Controls for 
Database и Results File Writing oynasi paydo bo’ladi.
Parametlarni boshqarish (Item to be Controlled) qatori uchun All items (“Barcha 
parametelar”) tanlanganligiga ishonch hosil qilamiz. 
“File write frequency” natijalarni yozish chastotasi uchun Every Substep ni belgilaymiz 
va Ok ni bosamiz. 
Main Menu>Solution>-Solve-Current LS buyruqlari orqali natijani hisoblashni 
boshlaymiz. Agar barchasi to’g’ri bajarilgan bo’lsa bizga Solution is Done habari 
chiqadi. Ushbu habarni yopib yuboramiz. 
Yettinchi qadam. Postprocessing – natijalarni ko’zdan kechirish. 
Main Menu>Solution>-Solve-Current LS so’ngi qadamdagi yechimni ko’rsatish 
Utility Menu>List>Loads>Surface Loads>On All Nodes buyruqlaridan so’ng bizda The 
SFLIST Command oynasi paydo bo’ladi. Natijalar list ko’rinishida olinadi.
Utility Menu>PlotCtrls>Numbering buyruqlari va Plot Controls numbering oynasi 
paydo bo’ladi.
Table Names satridan offni tanlaymiz. 
Numeric contour values qatoriga esa on ni tanlaymiz.
Utility Menu>PlotCtrls>Symbols. Symbols oynasi paydo bo’ladi.
U yerdan esa Surface Load Symbols qatori uchun Convect Film Coef ni tanlab 
qo’yamiz. 

---

455 
Show pres and convect as bo’limlar qatoridan Arrows holatini tanlab qo’yamiz. 
Shundan keyin Ok tugmasini bosamiz. Grafik oynamizda chap tomonga yo’nalgan 
yo’naltirgich hosil bo’lganini ko’ramiz.
Main Menu>General Postproc>Plot Results>-Contour Plot-Nodal Solu. Buyruqlarini 
bajarib Contour Nodal Solution Data oynasini hosil qilamiz.
U yerdan DOF solution>Nodal Temperature buyrug’i orqali grafik oynada 
temperaturaning o’zgarish grafiklarini ko’rishimiz mumkun.
Kalit so’zlar: Transversial, Issiqlik, Konvektiv, ANSYS, Plyonka effecti, temperatura, 
Jadval, tahlil qilish, preprotsessor, protsessor, postprotsessor. 
Adabiyot 
1. 
Бруяка В.А., В.Г.Фокин, Е.А. Солдусова, Н.А. Гланузова, И.Е Адвянов 
Инженерный анализ в ANSYS Workbench:Учебное пособие. Самара: Самарский 
гос. техн. университет, 2010. - 271с. 
2. 
Конюхов А. В. ОСНОВЫ АНАЛИЗА КОНСТРУКЦИЙ В ANSYS Казанский 
государственный университет Механико-математический факультет Казань 2001 
-61с. 
3. 
The Eclipse Development Process.– htpp://www.eclip.org/documents/Eclipce 
Development Prosecc 2003_11_09 FINAL.pdf 
4. 
Release 11.0 Documentation for ANSYS. *В Интернете+ 
http://www.kxcad.net/ansys/ANSYS/ansyshelp/ansys.set.html. 

---

456 
NAVOIY IJODIDA HASBI HOL TALQINI