Research and publications

TABIIY FANLARNI O„QITISHDA INNOVATSIYA 
Sapayeva Dilfuza Raximberganovna 
Xorazm viloyati, Urganch tumani
Xalq ta‟limi bo‟limi tabiiy fanlar 
 (biologiya, kimyo, fizika va geografiya)metodisti
 
 
Annotatsiya
: Maqolada umumiy o‗rta ta‘lim muassasalarida tabiiy fanlar –
kimyo, biologiya, geografiya fanlarini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‗tarish
bugungi kunda ta‘limning ustuvor vazifasi ekanligiga e‘tibor qaratilgan.
Kalit so„zlar
: tabiiy fanlar, tajriba va malaka, mahorat maktablari, salohiyat, 
o‗qitish sifati, qiziqish, pedagogik kompetentlilik.
Bizning asosiy maqsadimiz – o‗quvchi-yoshlarga ta‘lim va tarbiya berish orqali
ularning iqtidorlarini erta aniqlash, kashf etish va rivojlantirishdan iboratdir. Bu 
o‗rinda tabiiy fanlar ta‘limining alohida o‗rni bor. Mazkur fanlardan ta‘lim-tarbiya
berish o‗quvchilarni bevosita kundalik hayot, tevarak-atrof, tabiiy muhit, voqea va
hodisalar, jarayonlar, fan-texnika, texnologiyalarning turli sohalari haqida ta‘lim berib,
axloqiy sifatlarini tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Bugungi texnika va texnologiya asrida tabiiy fanlarning, ularni yoshlarga sifatli 
o‗qitishning hayotimizdagi, qolaversa, mamlakatimiz taraqqiyotidagi o‗rni va
ahamiyatini ortiqcha izohlashga hojat bo‗lmasa kerak. 
O‗sib kelayotgan yosh avlodning dunyoqarashi, mantiqiy fikrlash qobiliyati, 
aqliy salohiyatini rivojlantirish, jamiyatda o‗z o‗rnini egallashga qodir bo‗lgan 
barkamol insonlarni tayyorlashda tabiiy fanlarning o‗rni beqiyosdir. 
Buyuk ajdodlarimiz Al-Xorazmiy, Ahmad Farg‗oniy, Abu Rayxon Beruniy, Ibn
Sino, Mirzo Ulug‗bek kabi o‗rta asrlar sharq allomalari va mutafakkirlarining tarixiy
meroslari, 
ularning 
zamonaviy 
sivilizatsiya 
rivojidagi 
ahamiyati, 
ayniqsa, 
allomalarning aniq va tabiiy fanlarning rivojiga qo‗shgan beqiyos hissalari jahon 
hamjamiyati tomonidan asosli ravishda e‘tirof etilgan. 

---

395 
Hozirgi kunda ilm-fan, texnika va ishlab chiqarish sohalari, axborot-
kommunikatsiya 
texnologiyalarining tez sur‘atlarda rivojlanayotgani ta‘lim 
muassasalarida ta‘lim-tarbiya sifati va mazmunini muntazam ravishda yangilab, 
boyitib borishni talab etmoqda. 
Quyida umumta‘lim maktablarida o‗qitilayotgan tabiiy fanlarni o‗qitilishiga 
ta‘sir qiluvchi omillarni ko‗rsatib o‗tishni lozim topdik: 
-
Pedagogik texnologiyalar, o‗qitishning innovatsiyaviy metod va usullari, 
didaktik materiallar, mediaresurslarini tabiiy fanlarni o‗qitish jarayonida 
samarali qo‗llash; 
-
Davlat ta‘lim standartlarini o‗quvchilar tomonidan o‗zlashtirish darajasini 
monitoring qilib borish, ular bilimidagi aniqlangan bo‗shliqlarni to‗ldirishda 
eng maqbul o‗qitish metodlarini qo‗llash; 
-
davlat ta‘lim standarti va o‗quv dasturi talablari doirasida qo‗shimcha 
mashg‗ulot, to‗garaklarni olib borish monitoringini o‗qituvchi tomonidan 
ijodiy yondashgan holda olib borish va samaradorlikni oshirish choralarini 
ko‗rish; 
-
Globallashuvning salbiy oqibati bo‗lgan ma‘naviy tahdidlar – insonlarning
ma‘naviy olami, ruhiyatini izdan chiqarishga qaratilgan turli shakldagi 
g‗oyaviy, mafkuraviy, axborot xurujlariga qarshi immunitetni shakllantirish, 
ijtimoiy intellekt, o‗z xatti-harakati va qarorlari uchun javobgarlik hissini 
tarkib toptirish; 
-
O‗quvchilar va ularning ota-onalari uchun Internet tizimining imkoniyatlari 
va axborot xavfsizligi bo‗yicha davra suhbatlari tashkil etish; 
-
Mahorat maktablari o‗quvlarida o‗qituvchilardan test, turli so‗rovnomalar
olish orqali ularning kasbiy faoliyatidagi bo‗shliqlar, metodik ehtiyojlarini 
aniqlash va chuqur tahlillar asosida tajriba almashishni yo‗lga qo‗yish; 

---

396 
-
Maktab, tuman (shahar), viloyat miqyosida o‗quvchilarning davlat ta‘lim 
standartlarini o‗zlashtirish monitoringi natijalarini tahlil qilish, aniqlangan 
bo‗shliqlar va o‗zlashtirish murakkab bo‗lgan mavzulari bo‗yicha metodik 
tavsiyalar ishlab chiqish
-
Metodik 
birlashmalar 
rahbarlarining 
elektron 
pochtalariga 
o‗qituvchilar ehtiyojlariga ko‗ra metodik mahsulotlarni jo‗natish, doimiy 
ravishda ma‘lumot almashish. 
Tabiiy fanlarni o‗qitilishiga ta‘sir qiluvchi omillarga bevosita ta‘sir qiluvchi
mezon-ko‗rsatkichlarni ko‗rib chiqish mumkin: 
-
O‗qituvchilarning kasbiy kompetentligi. 
-
Nazariy, ilmiy-amaliy bilimlarini ta‘lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etilishi. 
-
Dars mashg‗ulotlarini kompetensiyaviy yondashuvdan kelib chiqqan holda 
takomillashtirish. 
-
Doimiy ravishda fan olimpiadalari va bilimlar bellashuvi g‗oliblari bilan 
uchrashuvlarni tashkil qilish. 
-
Avgust kengashlarining didaktik maqsadini oshirish. 
-
Muntazam ravishda metodik yangiliklarni ommaviy axborot vositalarida 
nashr etish. 
Bugungi kunda ta‘limda Davlat umummilliy dasturi doirasida yaratib berilgan
moddiy-texnik va o‗quv-metodik shart-sharoitlardan oqilona, maqsadli foydalanish,
moddiy boyliklarni avaylab-asrash, ta‘lim-tarbiya sifati, samaradorligini yuqori 
ko‗rsatkichlarga ko‗tarishda maktab pedagogik jamoasi va o‗qituvchilarning roli, 
mas‘uliyati hamda shaxsiy javobgarligini oshirish dolzarb vazifalardan biriga 
aylangan.