Research and publications

Inkor bog'lovchisi:
na... na
Bu yerda na tom, na deraza bor 
edi.
(Mirmuhsin) 

Ergashtiruvchi bog'lovchilar 
O'zaro tobe munosabatda bo'lgan gap bo'lagi va gaplarni bog'lash uchun 
ishlatiladigan bog'lovchilarga ergashtiruvchi bog'lovchilar deyiladi.
1.
Aniqlov bog'lovchilari
:
ya`ni, -ki (-kim) 
"
Shu.lafizo" shu`la orttiruvchi, 
ya`ni 
kuchli 
shu`la 
hosil
qiluvchi degani.
(A.Rustamiy) 
Ko'radiki, hosil juda mo'l.
(Oybek) 
2.
Sabab bog'lovchilari
:
chunki, 
shuning uchun, shu bois, shu 
sababli, shu tufayli 
Bu xabar unda hech qanday 
norozilik tug'dirmadi, chunki 
ertaroq 
qaytishga 
juda 
orzumand emas edi
. (A.Qahhor) 
3.
Shart 
bog'lovchilari:
agar, 
basharti, mabodo, garchi 
Agar yo'ldan ozib, bir xato
qilsam, Kibr paydo qilsam 

---

156 
topilur davo
. (Shukrullo) 
4.
Chog'ishtiruv bog'lovchilari
:
go'yo, go'yoki, xuddi 
5
Tog' etagi juda go'zal edi, 
go'yo 
chiroyli 
 
gilam 
to'shalganday
. 
Bog'lovchilarning ko'makchilar bilan grammatik jihatdan farqlanishi quyidagi 
qiyosiy misollar asosida tushuntiriladi
6
: 
Ko'makchi 
Bog'lovchi 
1. Ko'makchi gap tuzishda faol 
ishtirok etadi, u gapdan tushib 
qolsa, fikr anglashilmaydi. 
1.Bog'lovchi tushirib qoldirilsa ham, 
gap ohangida o'zgarish bo'lsa ham, 
fikr anglashilaveradi. 
2. Ko'makchi ot, olmosh, otlashgan 
so'zlardan keyin ishlatiladi. 
2.Bog'lovchi 
barcha 
mustaqil 
so'zlar: 
ot, 
sifat, 
son, 
fe`l, 
ravishlardan keyin kelaveradi. 
3.Ko'makchilar 
o'zi 
bog'langan 
so'zning bosh, jo'nalish, o'rin-payt, 
chiqish kelishiklarining birida 
bo'lishini, vazifadosh ko'makchilar 
esa barcha kelishik qo'shimchalari 
bilan 
kelishini 
ham 
ko'rish 
mumkin. 
3.Bog'lovchilar 
kelishik 
qo'shimchalari 
olmaydi, 
o'zi 
bog'layotgan 
so'zlarni 
qaysi 
kelishikda bo'lishidan qat`i nazar, 
o'zaro bog'layveradi. 
Bog'lovchilar ham xuddi ko'makchilar singari sof va vazifadosh turlarga 
bo'linadi: