Reproduktiv salomatlik

www.pedagoglar.uz 
20-son 3 –to’plam yanvar 2022 
Sahifa: 83 
mutanosibligi asarning badiiy jihatdan yetukligini ta‘minlaydi.Rustamning ham 
yurtiga qaytgach insonlar bilan mutanosibligida ko‘pincha ziddiyat kelib chiqishida 
muhit 
birlamchi 
sabab 
bo‘ldi.Yoinki,Afg‘ondan 
qaytgach 
ham 
ruhiy 
kechinmalari,psixologik konflikt ta‘sirida qolishga ,nosog‘lom muhitning inson ruhiy 
dunyosiga yetkazgan jarohati sabab bo‘ladi.Asarda yozuvchi Rustamning
psixologiyasiga ta‘sir qilgan hayot hodisalarini uning o‘limi voqeasidan keyin 
berilishi asarning badiiy saviyasini oshirishga xizmat qiladi.Rustamning nima 
sababdan halok bo‘lganligi,Qurbonoy xola va Soat G‘aniyevning taqdirlari qanday 
bog‘langanligi asar so‘nggigacha tadrijiy ochib beriladi.Romandagi Soat G‘aniyev 
obrazi ham voqealarni bog‘lab ,birlashtirib turadi.Syujetning ilk zanjiridanoq paydo 
bo‘lgan bu obrazga ilk bor duch kelganimizdanoq uning salbiy qahramon ekanligini 
tushunamiz.Qurbonoy xola bilan ilk suhbatidanoq Soat G‘aniyev kitobxonda o‘ziga 
nisbatan noxush munosabat uyg‘otadi.Qurbonoy xolaga kuyovini sudga berishini 
tayinlaydi,uni ahmoqlikda ayblaydi.Asar so‘nggida Qurbonoy xolaning hayoti barbod 
bo‘lishiga ham komissar G‘aniyev sabab bo‘lganligini anglaymiz.U juda ko‘p 
insonlarga zulm qilgan ,doimo boshqalarni oyoqosti qilish hisobiga manfaatdor 
bo‘lgan ,butun umr zulukdek hayot kechirgan va hech qachon o‘z xatolarini tan 
olmagan inson obrazidir.Adabiyotshunos Asror Samad ―Uvol ketgan yillar,zavol 
bo‘lgan 
odamlar‖maqolasida 
komissar 
haqidagi 
fikr 
mulohazalarni 
keltiradi:‖Sho‘raviy siyosatshunoslikda kommunizmda pul ham,millt ham bo‘lmaydi 
degan g‘irt soxta aqida bor.Komissar fuqarolik hujjatiga ―millatsiz‖ degan yozuvni 
qayd 
ettirgan…Soatga 
o‘xshagan 
sho‘raviy 
kommisarlarda 
millat 
nima 
qiladi?Ulardan hamma millat hazar qiladiku‖.
14
O‘tkir Hoshimov Soatning bolaligini 
tasvirlar ekan,uning o‘jar, qaysar, alamzdaligini ko‘rsatadi.Uning otasi ham komissar 
bo‘lib,Eshonning odamlari tomonidan o‘ldirilgan deb hisoblangan Soat butun umr 
uning avlodlaridan nafratlanib yashadi.U doimo o‘zini haq deb bildi.O‘zidan boshqa 
hech kimni hatto ayolini ham odam o‘rnida ko‘rmaydi. U Rustamning o‘limi 
yuzasidan tergov o‘tkazayotgan o‘rgan xodimini ham no‘noqlikda ayblaydi.‖Zamon 
aynib ketdi.Hamma demokratiya deb qichqiradi….Hamma ozod.Hammaning tili bir 
14
Asror Samad.Uvol ketgan yillar,zavol bo'lgan umrlar.Tushda kechgan umrlar.-T.,meriyus,2015-yil,5-bet 

---