|
Oriental Renaissance: innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 1 | ISSUE 2
ISSN 2181-1784
ALBENDAZOLNING OLINISHI, TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI VA
ISHLATILISHI
Mengliev Mirpo‘lat Urozmahammad o‘g‘li
Guliston davlat universiteti magistranti
e-mail:mengliyev_m@mail.ru
Annotatsiya: Ushbu ishda hozirgi kunda tibbiyotda keng ko‘lamda
ishlatilayotgan va gelmintlarga qarshi yuqori samarali bo‘lgan Albendazolning
tibbiyotdagi ahamiyati va ishlatilish sohasi, shuningdek, qo‘llanilishdagi kamchiligi
(eruvchanligi) ni yahshilash yo‘llari o‘rganilgan. Uning suvda yeruvchanligini
yahshilash va biologik faolligini oshirish maqsadida glisirrizin kislota monokaliyli
tuzi bilan turli xil molyar nisbatdagi supramolekulyar komplekslari olindi, olingan
komplekslarning sifat va miqdor tarkibi o‘rganildi.
Kalit so‘zlar: Albendazol, antigelmint, supramolekulyar kompleks, IQ-
spektroskopiya, Yuqori samarali suyuqlik xromotografiyasi (YuSSX).
Abstract: This paper examines the importance and scope of Albendazole in
medicine, which is widely used in medicine today and is highly effective against
helminths, as well as ways to improve its deficiency (solubility) in application. In
order to improve its water solubility and increase its biological activity,
supramolecular complexes of different molar ratios were obtained with the
monocallic salt of glycyrrhizinic acid, the qualitative and quantitative composition of
the obtained complexes was studied.
Keywords: Albendazole, anthelmintic, supramolecular complex, IR
spectroscopy, HPLCh.
KIRISh
Dunyoning kam rivojlangan ayrim mintaqalarida ichak gelmintlari tez-tez
uchraydi va ular ko‘z, mushak yoki qon aylanish tizimini buzishi mumkin.
Albendazol (ABZ) - bu benzimidazoldan olingan antigelmint dori, u keng spektrli
faoliyatga va arzon narxga ega. U yigirma yildan ortiq vaqt davomida nematodalar,
metakestodlar va gidatozalar kabi odam va hayvon gelmintlariga qarshi ishlatilgan
[1].
132
2021 March
www.oriens.uz
Oriental Renaissance: innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 1 | ISSUE 2
ISSN 2181-1784
ADABIYoTLAR TAHLILI VA METODLAR
Albendazol (ABZ) - benzimidazol guruhiga kiruvchi, antigelmint ta’sirga ega
kimyoviy birikma. Albendazolning kimyoviy tuzilishi:
Odamlar va hayvonlarda gelmitozga qarshi kurashish uchun juda katta
miqdordagi farmakologik preparatlar to‘plami keng qo‘llaniladi, ular orasida
benzimidazol hosilalari (mebendazol, medamin, albendazol va boshqalar) alohida
o‘rin tutadi. So‘nggi paytlarda albendazol (metil - [5- (propiltio) -1H-benzimidazol-2-
il] karbamat) va uning ba’zi dozalash shakllari (Zentel, Gelmadol, Nemozol, Sanoxal)
yuqori terapevtik ta’siri tufayli gelmitozni davolashda ancha muvaffaqiyatli
ishlatilmoqda. [2].
ABZ sintezi 2-nitroanilinni 2-nitro-4-tiosianoanilin olish
uchun xlor ishtirokida tiosianlanadi, so‘ngra 4-propiltio -2-nitroanilin hosil qilish
uchun n-propanol va n-propilbromid bilan alkillanadi.
1-sxema
4-propiltio -2-nitroanilindan 4-propiltio-o-fenilendiaminni olish uchun suv ishtirokida
natriy vodorod sulfid bilan nitro guruhdagi kislarod kamaytiriladi. Ushbu diamin
ABZ ni olish uchun qo‘shimcha ravishda metil-N-sianokorbamatning natriy tuzi bilan
reaksiyaga kirishadi.
2-sxema
133
2021 March
www.oriens.uz
Oriental Renaissance: innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 1 | ISSUE 2
ISSN 2181-1784
Ushbu sintez usuli (2-sxema) yuqori rentabellikka ega, arzon narxlardagi barqaror
jarayon bo‘lib, sanoatda keng qo‘llaniladi[3].
Albendazol antigelmint dori sifatida ishlatiladi. U to‘qima parazitlariga, shu
jumladan Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Enterobius vermicularis,
Ancylostoma duodenale, Necator americanus, Strongyloides stercoralis, nematodlar:
askariyaz, trichocefaloz, ankilostomioz, enterobioz, nonkatoroz, toksokaroz,
strongiloidiyoz, opistorxioz, giardiasis, mikrosporidioz (va boshqalar) alomatlarini
davolash uchun qo‘llaniladi.
3-sxema
Albendazolning asosiy ta’sir mexanizmi b-tubulin polimerizatsiyasini selektiv
ravishda bostirilishi bilan bog‘liq bo‘lib, bu gelmintlarning ichak trakti
hujayralarining sitoplazmik mikrotubulalarini yo‘q qilishga olib keladi, glyukoza
parchalanishini bostiradi va ATF sintezini to‘xtatadi, yumaloq qurtlarning mushak
hujayralarida sekretor granulalar va boshqa organoidlarning harakatini bloklaydi va
ularni o‘ldiradi. Og‘iz orqali qabul qilinganda albendazol oshqozon-ichak traktida
yomon so‘riladi (5% dan kam), jigarda u asosiy metabolitga aylanadi - albendazol II
sulfoksid, u ham antigelmintik faollikka ega.
Albendazol qabul qilingandan so‘ng albendazol sulfoksid (II), albendazol
sulfon (III) (ikkilamchi metabolit) va boshqa oksidlangan mahsulotlarga
metabollanadi (3-sxema). Albendazol gelmintlar, shu jumladan nematodalar,
pestodalar va trematodalarga qarshi keng ta’sir doirasiga ega. Shuning uchun u
tibbiyot amaliyotida muvaffaqiyatli qo‘llaniladi[4, 5].
Do'stlaringiz bilan baham: |
