Рекомендательное письмо

3. Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish yo`llari.

Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarni kamaytiruvchi omillar – sotib olinadigan materiallar partiyasi omillar miqdorini belgilash va unga rioya qilish, mahsulot ishlab chiqarish uchun sotib olinadigan materiallar seriyasining optimal miqdori, alohida kompanentlar va budlovchi mahsulotlarni o’zimizda ishlab chiqarish yoki boshqa ishlab chiqaruvchilardan sotib olish masalasini hal qilish va boshqalar.

Ma’lumki sotib olinadigan xom ashyo partiyasi qancha katta bo’lsa, o’rta yillik zaxira miqdori shuncha katta va shu xomashyoni saqlashga doir xarajatlar ham shuncha katta (omborxonalar uchun ijara puli, uzoq saqlashdagi tabiiy kamayishlar, inqirozga asosan yo’qotish va hokazolar). Lekin katta partiyalar bilan xomashyo va materiallarni sotib olish o’zining afzalligiga ham ega. Tovarlar olish uchun buyurtmalarni joylashtirish tovarlarni qabul qilish, hisoblardan pul ko’chirishlarni nazorat qilish kabilarga xarajatlar kamayadi. Shunday qilib sotib olinadigan xomashyo va materiallarning optimal miqdorini aniqlash vazifasi borpo bo’ldi. Quyidagi sxema bilan taqribiy hisob olib borish mumkin (A-jadval)

A-Jadval

	Seriyalar soni
	1	2	3	4	5
Partiya kattaligi, kg	20000	10000	6667	5000	4000
O’rtayillik zahira, kg	10000	5000	3333	2500	2000
O’rtayillik zahiraning qiymati, ming. so’m	100000	50000	33333	25000	20000
Omborga saqlash xarajatlari, ming so’m	20000	10000	6667	5000	4000
Sotib olish bo’yicha xarajatlar, ming so’m, bir yilda	1250	2500	3750	5000	6250
Omborga saqlash va sotib olshi xizmatlari hammasi jami xarajatlar, ming so’m 1 yilda	212500	12500	10417	10000	10250

Jadvaldan ko’rinib turibdiki, bir yillik sotib olish seriyasi soni 4 (to’rt)ta bo’lsa eng optimal hisoblanar ekan, chunki omborga saqlash va sotib olishga xizmat ko’rsatish xarajatlari eng kam bo’ladi.

Ana shu qoidalar sotib olishi seriyalarining optimal miqdorini topish uchun ham qo’l keladi. Sotib olish seriyalari optimal miqdorini hisobi jadval 3 da berilgan.
Jadval 3 dan ko’rinib turibdi kim, sotib olish seriyalari ichida eng optimal 2 chi seriya 4500 donadan, bular natijasida tayyor mahsulotlarni omborxonalarda saqlashni tashkil etish bo’yicha xarajatlar minimal miqdorni tashkil etadilar – 11908 ming so’m bir yilda.

	Seriyalar soni
	1	2	3	4	5
Seriyalar ko’lami, kattaligi, dona	3000	4500	3000	2250	1800
Tayyor mahsulotning o’rta yillik zaxirasi, dona	3375	1680	1125	844	675
O’rtayillik zahira qiymati, ming. so’m	47250	23632	15750	11816	9450
Tayyor mahsulotlarni omborxonada qo’yish xarajatlari, ming so’m bir yilda	11813	5908	3938	2954	2363
Ishlab chiqarishni tayyorlash bo’yicha xarajatlar, ming so’m bir yilda	3000	6000	9000	12000	15000
Tayyor mahsulotlarni omborxonada qo’yish va ishlab chiqarishni tayyorlash bo’yicha xarajatlar hammasi, ming. so’m bir yilda	14813	11908	12938	14954	17363

Albatta, bu tariqa hisoblarni yetarlicha obyektiv va to’g’ri deb qabul qilish mumkin emas, lekin ma’lum yaqinlikda qabul qilish mumkin.

Yangi paydo bo’lgan omillar xarajatlarni pasaytirishning an’anaviy yo’llari bilan birgalikda mahsulot ishlab chiqarishdagi xarajatlar miqdorini optimal darajasiga olib kelish mumkin.