Reje: Termodinamikanıń ii-nızamı hám onıń táripleri

2. Karateodori prinsipi. Entropiya túsinigi. Karno sikli. Paydalı jumıs koeffitsienti
Joqarıda keltirilgen termodinamikanıń 2-shi nızamınıń táripleri termo dinamikalıq sistemalar ushın jańa jaĝday funksiyasınıń bar ekenin tastıyıqlawĝa imkaniyat beredi.
Ásirese bul Karateodori prinsipinen kelip shıĝıp bazıbir jaĝdaylardıń adiabatikalıq erisiwge bolmaytuĝın prinsipi dep te ataladı.
Endi bir jaĝdaydan ekinshi jaĝdayĝa tek bir jol jıllılıq ótiwi arqalı baratuĝın protsessti kórip shıĝamız. (súwret.1)

Protsess jolı
1-rasm. Karateodori prinsipin keltirip shıĝarıw
Sistema ekinshi jaĝdaydan dáslepki birinshi jaĝdayına basqa jol adiabatik protsess arqalı qaytıp keledi dep oylayıq (jıllılıq almasıwısız). Bunda protsesstiń tuwrı hám keri jónelisleri ushın termodinamikanıń 1-shi nızamına muwapıq tómendegi teńlemege iye bolamız.
Q= ΔU+A₁; Q= -ΔU+A₂
Aylanba protsess nátiyjesinde
Q=(A₁+A₂) (1) boladı.
Sebebi kórip ótilgen protsesste jıllılıq jutıladı (Q> 0), onda aylanba protsesstegi jumıstıń jıyındısı 0-den úlken (Q>A₁+A₂), demek sistema ústinen jumıs orınlanadı.Solay etip, aylanba protsesste sistemaĝa jutılĝan jıllılıq tolıĝı menen jumısqa aylanıwı kerek, biraq bul termodinamikanıń 2-shi nızamına Tomson táripi boyınsha múmkin emes.
Demek, termodinamikalıq sistemanıń qálegen jaĝdayı jaqınında sonday jaĝdaylarda bolıwı múmkin, olarĝa adiabatik jol menen yaĝnıy jıllılıqtı bermesten ótiwge bolmaydı
Karateodori prinsipinen jańa jaĝday funksiyasınıń bar ekenligi tastıyıqlanıp qoymastan onıń jıllılıq penen baylanıslı ekenligide kelip shıĝadı. Haqıyqattanda sistema birinshi jaĝdaydan ekinshi jaĝdayĝa jıllılıq jutılıwı menen ótken bolsa (súwret), onda ne ushın energiya almaspastan birinshi jaĝdayına qaytıp kele almaydı? Sebebi jıllılıq-bul jaĝday funksiyası emes al energiya ótiwiniń bir túri. Eger sistemaĝa jıllılıq túrindegi qandayda bir muĝdarda energiya berilgen bolsa, onı sistemadan tap sonday muĝdardaĝı jumıs túrinde qaytarıp alıw múmkin sıyaqlı. Biraq Karateodori prinsipi bul múmkin emes ekenligin kórsetti. Bunnan jıllılıq jaĝday funksiyası bolmasada sistemaĝa berilgende onıń entropiya dep atalıwshı jaĝday funksiyasın ózgertip jiberedi, nátiyjede sistema dáslepki jaĝdayına jıllılıq bermesten qaytıp kele almaydı. Demek bunnan entropiyanıń ózgeriwi sistemaĝa berilip atırĝan jıllılıqtıń funksiyası ekenligi kelip shıĝadı. S = f(Q) (2)