Reje: Termodinamikanıń ii-nızamı hám onıń táripleri

Leksiya 4.Termodinamikanıń II-nızamı
Reje:
1.Termodinamikanıń II-nızamı hám onıń táripleri:
2.Karateodori pritsipi. Entropiya túsinigi. Karno sikli. Paydalı jumıs koeffitsienti.
3.Qaytımlı protsessler ushın termodinamikanıń II nızamı.
4.Keltirilgan jıllılıq hám onıń tolıq differensial ekenligi. Entropiya ekstensivlik faktorı.
1.Termodinamikanıń II-nızamı hám onıń táripleri:
dinamikanıń ekinshi nızamı birinshi nızamına uqsas adamzat tájriybesiniń juwmaĝı bolıp, tábiyattıń negizgi nızamlarınıń biri. Bul nızamlılıq jıllılıq mashinasınıń paydalı jumıs koeffitsentin izertlew nátiyjesinde júzege keledi. Bul nızamnıń bir neshe anıqlamaları bolıp, olardıń biri 1850 jıl Klauzius tárepinen jıllılıqtıń temperaturası joqarıraq deneden, temperaturası tómenirek denege beriliwine hám jumıstıń jıllılıqqa óz-ózinen ótiwine tiykarlanıp tómendegi anıqlama berilegen:
Jıllılıqtıń suwıĝıraq deneden ıssıraq denege ótiwi hár qanday protsestiń birden bir juwmaĝı bolıp esaplanbaydı.
Bul anıqlama pánde Klauzius postulatı dep júrgiziledi.
Termodinamikanın 2-shi nızamına Tomson tómendegishe anıqlama berdi: Aylanba protsesske qatnasıwshı denelerden eń suwıĝınıń jıllılıĝı jumıs bulaĝı bola almaydı.
Kelvin 1854 jılı tájriybelerge tiykarlanıp: jıllılıqtıń jumısqa ótiwi hár qanday protsesstiń birden-bir juwmaĝı bolıp esaplanbaydı.
Haqqıyqatında qorshap turĝan ortadan sistemanıń jutqan jıllılıĝına ekvivalent jumıs orınlanbaydı.
Jıllılıqtıń jumısqa aylanıwı ushın deneni suwıtıwdıń ózi jeterli emes.
Bunı biz hár qanday jıllılıq mashinasınan kóriwimiz múmkin. Biraq ısıtqıshtan alınĝan jıllılıqtıń hámmesi jumısqa alınbaydı, onıń belgili bir bólimi suwıtqıshqa beriliwi shárt.
Termodinamikanıń ekinshi nızamına berilgen bul anıqlamalar biri ekinshisine ekvivalent bolıp, olardıń qálegeni basqa anıqlama tiykarında túsindiriledi.
Termodinamikanıń ekinshi nızamına muwapıq izolyasiyalanĝan sistemalarda óz-ózinen baratuĝın protsesslerdiń energiyanıń joqarı dárejesinen tómen dárejege ótiw jónelisinde barıwı múmkin hám protsess sistemanıń barlıq bólimlerinde energiya teńleskenge shekem dawam etedi.
Protsessler qaysı jóneliste óz-ózinen barıwın kórsetiw ushın entropiya degen túsinigi kirgizilgen.
Entropiya - izoliatsiyalanĝan sistemada protsesstiń qaytımsızlıq ólshemi. Entropiya túsinigin pánge XIX-ásirdiń ortalarında R.Klauzius tárepinen pánge kirgizilgen.