Reje: Kirisiw Tiykarǵı bólim 20 -jıllardıń modasi Koko Chanel ómirbayani

2.2.Koko Chanelning ómirbayanı
Gabrielle (Koko) Chanel 1883 jıl 19 avgustda Frantsiyanıń Saumur qalasında tuwılǵan.
Jabroilning ata-anası turaqlı turaq-jayǵa iye bolmaǵan, olar ulıwma úy xojalıǵın yuritmagan. Onam basqa tirishilik quralına iye bolmaǵanı ushın kúndelik jumıs menen gúmira edi. Gabriel 12 jasında anası opat etdi (ol tek 33 jasda edi), ákesi qızdı katolik monastiriga (12-asirde Sent-Eten tárepinen tiykar salınǵan Abazin monastiri) berdi.
Ol erda qız jaqsı tálim aldı, sonıń menen birge tıgıw, kesiw hám útiklewdi úyrendi. Keyin ol Mulindagi katolik mektepke bardı hám ol erda sol jasda sonda da, apası menen uchrashdi, Adrienne. Olar bir-birlerin apa -qarındaslar dep shaqıra basladılar hám mudamı bir-birlerine járdem beriwdi.
Pansionatdan chiqqach, Gabriel Moulinsdagi trikotaj dúkanında satıwshı bolıp islep atır. Onıń ómiriniń sol dáwiri oǵan dúnyaǵa ataqlı bolǵan ataqlı laqaptı berdi. Onda hesh qashan ákelik miyirin bilmagan Gabriel bay isbilermen Etyen Balzan menen uchrashdi. Bul tanıwıw waqıtında boldı – Gabriel qosıqshınıń karerasi ol ushın emesligin tushundi hám teatr saqnasın árman etip, vichida shıpabaxsh mineral suw serveri retinde jumısqa kirdi. Keyin úmitsizlikten ol derlik Egipetke sayaxatqa otlandi. Etyen onı jarlılıqtan qutqardi., atap aytqanda Etyen Koko óz karerasining baslanıwına qarızdar. Ol onı Parij daǵı bakalavrdıń kvartirasiga jaylastırdı, ol erda ol jáne onıń qız dosları « aqmaqona islerdi qılıwdi». Bul erda Chanel óz shlyapalarini soǵıwdı hám satıwdı basladı. Qızig'i sonda, Etyenning barlıq burınǵı bekalari Chanel shlyapalarining birinshi qarıydarları boldı. Sonıń menen birge, olar qız dosları esabına onıń klientleri sheńberin keńeytirdiler. Jumıslar áp-áneydey ketti hám tez arada bul bakalavr kvartirasi Chanel ushın júdá tar bolıp qaldı.
1910 jıl aqırında Chanel 21 Rue Cambonga kóship ótti hám óziniń atelyesini « Chanel Fashion» ózine isenimli belgisi menen ashtı. Kokoning jańa ardaqlı shınıǵıwı – Etyenning dosı – Artur Keypel, onıń dosları Bay dep shaqırıwdı, oǵan Parijda shlyapa dúkanın ashıw ushın finanslıq járdem
ettiler. Artur biznes hám jeke turmısda onıń sherigine aylanadı, Chanel úmitlerin ol menen baylanıstıradı.
Klientleri sheńberin keńeytiw hám usınıń menen birge jańa dóretiwshilik ideyalardı tartıw ushın Coco Chanel Parij bogemasi dóńgeleklerinde aylanıwdı toqtatmadi. Kópshilik ataqlı moda dizayneri menen tek qızıǵıwshılıq sebepli ushırasıwdı qıdırardi, lekin olar Kokoni sanalı, tapqır, ayriqsha pikirli hayal dep tawıp ań-tań bolıwdı.
1913 jılda ol Dovilda óz butikini ashtı hám demde turaqlı klientlerge iye boldı, sebebi Chanelning stiliápiwayı, ámeliy hám oqlangan. Onıń ushın Keypel oǵan pul berdi. Dúkandıń ashılıwı tek Birinshi jáhán urısı Ramazan yaki Qurban hayttan aldıńǵı kúninde edi. Daslep, baslanǵanınan keyin, moda ǵayratı áwmetsizlikke dus kelgen sıyaqlı tuyuldi, biraq keyin urıs tek olardıń paydasına ekenligi málim boldı. Qashqınshılar Dovildagi Kokoga oqib keldiler. Frantsiyanıń arqa bóleginde nemislar tárepinen wayran etilgen qorǵan iyeleri sonday-aq. Olardıń kiyinadigan hesh nársesi joq ekenligin emes, bálki, siz bilgenińiz sıyaqlı, qayǵı ushın eń jaqsı qural jańa kóylek yamasa shlyapa satıp alıw bolıp tabıladı. Emlewxanalarda patriot frantsuz bay hayalları islegen jáne bul erda olarǵa elegant miyirbiyke kiyimi kerek edi. Sonday etip, Koko járdem ushın aǵayınlarına shaqırıq etiwge májbúr boldı, ol klientler aǵımına shıdam bere almadı.
Birlespeshiler urısqa kirdiler : inglizlar, orıs ekspeditsion kúshleri Frantsiyada urıs etdiler, uzaq ikkilanishdan keyin amerikalıqlar urısqa kirdiler. Parij nemis shabıwılınan qutqarildi. Koko paytaxtqa qaytıp keldi hám tezlik penen Biarritzda taǵı bir atelye ashtı. Ataqlı aristokrat Baronessa Rotshild Chanelning ideyalarınan tańlanıwda hám tańlanıwda. Tez arada Koko jámiettiiń joqarı qatlamlarınan klientlerge iye. Onıń gúldirmamalarınıń mabası tekǵana Parijda, bálki onıń shegaralarınan sırtda da.
Mademoiselle Chanel shahzoda Dmitriy Romanov menen uchrashdi jáne onıń járdemi menen onıń « atlı» parfyumini jaratıw ideyası payda boldı. Ernest Beaux retseptini dúziwshi parfyumerga Romanov máslahát berdi. Ol balalıǵın Rossiyada ótkerdi, keyin bolsa turaqlı túrde frantsuz parfyumerlarining tiykarǵı klientleri jasaǵan Moskva hám Sankt-Peterburgga sayaxat etdi. Evropada ele da átir-upa isletetuǵın adamdıń ta'mi jaman ekenligine ıseniwgen. Biraq mentalitet tárepinen arqalaw bolǵan Rossiyada bul zodagonlar arasında moda edi.
Usta Gabriellega hidning bir neshe versiyasın alıp keldi hám ol hám Qapırıqitriy olardan birin tańladılar – besinshisi. Bo bul parfyumeriya retseptini basqa kompaniya ushın jarattı, biraq professional parfyumerlar onı ǵalabalıq óndiriske erlik eta alıwmadi, sebebi ol júdá qımbat edi. Bunnan tısqarı, jańa parfyumeriya quramına birinshi bolıp kiritilgen sintetik qosımshalar, stabilizatorlar olardı jáne de shıdamlı etdi, kemrek tez-tez parfyumeriya qılıw múmkin edi. Bul, itimal, paydasız dep esaplanǵan.
Dmitriy menen bir waqtıniń ózinde Gabrielle « Parij daǵı orıs mawsimleri» shólkemlestiriwshisi Sergey Diagilev menen uchrashdi. Bul venetsiyada júz boldı. Ol bul ushırasıwdı eslolmadi. Biraq keyin ol Parijǵa onıń aldına keldi. Keyin ol da aqshasız edi, keyingi islep shıǵarıw ushın pul qıdırdı. Diagilev « Báhár dástúri» ni máwsim baslanıwına tayarlap atırǵan edi. Bir kúni onıń xatkeri Baris Koxno onı bir hayal kutayotganini ayttı. Áyne Chanel maestroga bir islep shıǵarıw ushın zárúr bolǵanınan ádewir ulken muǵdardaǵı chekti tapsırdı.
Chanel mudamı saqıy hám ashıq bolǵan. Ol poeziyada, muzıkada jaqtı oyda sawlelendiriwge iye edi, oǵada bayqaǵısh, basqa adamlardıń pikirleri hám sezim-sezimlerin jaqsı qabıl qılatuǵın edi, ol óz jıynaqları ústinde islewde kerek bolǵan hámme zattı shimgich sıyaqlı ózine sińirdi. Diagilev menen tanısıw doslıqqa aylandı. Ol Chanelga óziniń ataqlı « Moviy ekspress» satirik baleti ushın lar jaratıwdı buyırdı, ol jaǵdayda vaslav Nijinskiyning singlisi Bronislav porladi. Naǵız ózi spektaklda ol Pablo Pikasso menen uchrashdi, ol onı « dúnyadaǵı eń sanalı áyel» dep ataǵan.
Urıstan keyin Chanel pútkilley hám uzaq waqıt unutildi. Hám ol itibardı talap etdi, hámme onı húrmet etiwi, tıńlawı, tańlanıwǵa túsiwi kerek edi. Xristian Dior sıyaqlı basqa moda dizaynerlari payda boldı, olar go'yo 19 -ásir dástúrlerineni qayta tiklagandek, hayallardı gullerge uqsatıp, olarǵa krinolin kiyintirdilar, belni tartdılar hám sanlardı bukdilar. Chanel kulip jiberdi: « Omirinde qandayda-bir de áyelge iye bolmaǵan er adam olardı tap hayal sıyaqlı kiyintirishga ıntıladı».
70 jasında ol moda álemine qaytıp keldi: « Men Dior yamasa Balmeyn sıyaqlı dizaynerlar Parijdıń joqarı modasiga ne etkenin endi kóre almadim».