Reje : Kompyuterlerdiń túrleri. Protsessor qurılması hám onıń maqseti 3

Ornatılǵan kompyuterler - mikrokontrollerler
. Ornatılǵan kompyuterler – 
hár túrdegi qurılmalardı basqarıw hám bul qurılmalar menen olardan 
paydalanıwshılar arasındaǵı baylanıslardı, yaǵniy interfeyslerdi dúziw wazıypaları 
orınlanadı. Ornatılǵan kompyuterler yaki mikrokontrollerler járdeminde isleytuǵın 
qurılmalarǵa mısal etip tómendegilerdi keltiriw múmkin: nusqa alıwshı qurılmalar, 
video kameralar, cifrlı fotokameralar, printerler, skanerler, modemler, CD-ROM 
disk júritiwshileri, telefonlar, kir juwıw mashinaları, mikro tolqınlı pechlar, 
televizorlar, avtomobiller, medicina tarawında qollanılatuǵın hár túrli qurılmalar 
hám basqada kópǵana tarawlarda isletilip hár túrli ólshemlerge iye qurılmalar. 

---

Mikrokontrollerler ólshemleri júdá úlken bolmasada, olar qandayda bir 
qurılmanıń islewin hám qollanılıwın tolıq támiynlep bere alatuǵın esaplaw quralı 
sıpatında qraw múmkin. Hár bir mikrokontroller – processor, yad hám 
maǵlıwmatlardı 
kiritiw-shıǵarıw 
qurallarınan 
dúzilgen. 
Qurılmalarǵa 
maǵlwmatlardı kiritiw-shıǵarıw, olarda júzberip atırǵan processlerdi baqlaw 
imkanın beriwshi arnawlı displeyler, jaqtılıq indikatorları hám dawıs shıǵarıwshı 
qurallardı baqlaw 
nátiyjesinde ámelge asırıladı. Mikrokontrollerlerdiń 
programmalıq támiynatı, kóp hallarda islep shıǵarıwshı tárepinen turaqlı yadqa 
jazıp qoyılǵan boladı. Barlıq mikrokontrollerlerdi eki toparǵa bóliw múmkin: 
universal hám arnawlı mikrokontrollerler toparı. Universal mikrokontrollerler, bul 
kishi ólshemlerge iye ádettegi kompyuterler. Arnawlı mikrokonrollerler bolsa, 
belgili máselelerdi shesheiw ushın arnalǵan – arxitektura hám buyrıqlar toplamına 
iye qurılma sıpatında isep shıǵarıladı. Mikrokontrollerlerdińg 4, 8, 16 hám 32-
razryadlı túrleri bar. 
Jeke kompyuterlerden parıqlı ráwishte mikrokontrollerlerge sáykes hám 
olardı islep shıǵarıwda belgili áhmiyetke iye bolǵan tárepleri bar: 
Birinshiden 
- 
universal 
mikrokontrollerler 
kishi 
ólshemdegi 
jeke 
kompyuterler sıpatında qaralıwı dep aytılǵán edi. Biraq, mikrokontrollerler 
tiykarında islep shıǵarılıp atırılǵan qurılmalardıń sanı, jeke kompyuterlerdiń sanına 
salıstırmalı anaǵurlım kóp ekenligi sebepli, olardıń bahaların arzan etip islep 
shıǵarılıwǵa háreket etedi.
Ekinshiden - barlıq mikrokontrollerler real waqt mashtabında isleydi. Hár bir 
kiriw signalına keshiktirilmegen juwap beriliwi kerek boladı. Máselen, kópǵana 
qurılmalarda paydalanıwshı kandayda bir túymeni bassa, oǵan tiyisli bolǵán 
jaqtılıq indikatorı iske túsedi, bunda júzberip atırılǵan processler arasında, hech 
qanday toqtap qalıwlar, yaǵniy kútip turıwlar (pauza) bolmawı kerek. 
Úshinshiden – ornatılǵan sistemalarda, kópǵana elektrik hám mexanik 
kórsetkishleri sheklengen boladı. Bunday kórsetkishler sirasına, olardıń ólshemleri, 
awırlıqları hám energiya paydalaniwi sıyaqlı kórsetkishlerin kiritiw múmkin. 
Bunday sistemalardı qollanılatuǵın mikrokontroller, joqarıda keltirilgen 
sheklewlerdi esapqa alǵan halda islep shıǵarıladı.