Reje : Kompyuterlerdiń túrleri. Protsessor qurılması hám onıń maqseti 3

3. Protsessorning texnikalıq qásiyetleri 
 
Protsessorning saat tezligi házirde megaherts (MGts) de ólshenetuǵın 
gigagerts (GHz) menen olshenedi. 1 MHz = sekundta 1 million Shomil. 
Maǵlıwmatlar, mánzil hám basqarıw avtobuslari járdeminde protsessor basqa 
apparatlar (RAM) menen " baylanıs etedi". Avtobus keńligi mudamı 8 ge 
kóbeytiriledi (eger biz báyitler menen jumıs alıp baratuǵın bolsaq ), kompyuter 
texnologiyalarınıń tariyxıy rawajlanıwı dawamında ózgeriwshen hám hár qıylı 

---

modeller ushın parıq etedi, sonıń menen birge maǵlıwmatlar ushın birdey emes 
avtobus hám mánzil avtobusi. 
Maǵlıwmatlar shinasining bıyt keńligi bir waqtıniń ózinde (saat ciklına ) 
qansha maǵlıwmat (qansha báyit) ótkeriliwi múmkinligin kórsetedi. Mánzil 
shinasining bıyt keńligi protsessor ulıwma islewi múmkin bolǵan maksimal RAM 
muǵdarın belgileydi. 
Protsessorning kúshine (islewine) tekǵana onıń chastotası hám maǵlıwmatlar 
shinasining keńligi, bálki kesh yadınıń kólemi de tásir etedi. 
Kompyuterdiń operativ kirisiw yadı (RAM, RAM) 
Qısqartirilgan kompyuter yadı RAM ( operativ kirisiw yadı ) yamasa RAM ( 
operativ kirisiw yadı ) dep ataladı. 
RAMning maqseti 
•
Maǵlıwmatlardı saqlaw hám olardı keyinirek qayta islew ushın 
protsessorga ótkeriw ushın buyrıqlar. Informaciya protsessor tárepinen 
qayta islew ushın asıǵıslıq menen operativ yaddan emes, bálki operativ 
yaddan tezirek bolǵan protsessorning kesh yadına túsiwi múmkin. 
•
Protsessor tárepinen orınlanǵan esap -kitaplar nátiyjelerin saqlaw. 
•
Kletkalar quramın oqıw (yamasa jazıw ). 
Operativ yad qásiyetleri 
Operativ yad tek kompyuter qosılǵanda maǵlıwmattı tejewge ılayıq. Sol 
sebepli, onı óshirip qoyǵanıńızda, qayta islengen maǵlıwmatlar qattı diskta yamasa 
basqa saqlaw qurallarında saqlanıwı kerek. Programmalar jumısqa túsirilgende, 
mısalı, kompyuterdiń qattı diskınan operativ yadqa maǵlıwmatlar kiredi. 
Programma menen islew waqtında ol RAMda (ádetde) bar. Ol menen islew 
tawısıwı menenoq, maǵlıwmatlar qattı diskka jazıladı. 
RAM
- bul tosınarlı kiritiw yadı apparatı. Bul sonı ańlatadı, qálegen waqıtta 
qálegen RAM kletkasınan maǵlıwmatlardı oqıw/jazıw múmkin. Salıstırıw ushın, 
mısalı, magnit lenta izbe-iz saqlaw úskenesi.