Режа: Умумий тушунчалар. Радиоактивлик ҳақида тушунчалар. Радиоктив нурлардан сақланиш

Ўта юқори частоталн энергаядан
ҳимояланишни ташкил қилиш чоралари
Ўта юқори частотали қурилмаларда 18 ёшга тўлмаган ёшларнинг ишлашига рухсат берилмайди. Шунингдек, қон касаллиги, марказий нерв системаси, кўз касаллиги, актив хилдаги туберкулёз-ўпка касаллиги, нсрв системаси фаолияти издан чиққан ҳолатдаги касаллик асорати сақланган инсонларни ҳам нурланиш бўлган иш жойларида меҳнат қилиши мумкин эмас.
Нурланиш қуввақти 10 мкВт/см² дан юқори бўлган қурилмаларда ишлайдиган ишчиларга меҳнат қонунчилиги асосида қисқартирилган иш куни белгиланиб, қўшимча меҳнат таътили берилади.
Нурланиш бўладиган ва таъсир этадиган қурилмалар билан боғлиқ ишларда ишлайдиган барча одамлар режаланган тиббий назоратга олинади ва уларнинг саломатлиги текшириб турилади.
Ўта юқори частотали қурилма жойлаштирилган бино хонаси ҳавосини алмаштириб туриш мақсадида вентиляторлар билан жиҳозланади. Юқори частотали қизиш бўлмаслиги учун вентилятор-мосламалари асбоцемент, текстолит, гетинакс каби нометалл материаллардан тай-ёрланади ёки қопланади.


Инфрақизил нурланишдан ҳимоя
Озиқ-овқат ишлаб чиқариш корхоналарида ва бошқа жойларда ускуна-қурилма, материаллар асосида жараён-лар бажарилиши инфрақизил нурлар ажралиши билан боради. Қиздирилган ускуна, материал, юза, қувур ва алан-га яқинида турган одамга инфрақизил нур таъсир этади. Иссиқ нурларнинг ютилиши туфайли одам танаси ҳаро-рати, бино девори, ёпмаси ва бошқа элементлари ҳаро-рати кўтарилади, натижада бино ички ҳарорати ўзгариб иш зонаси микроикдимини маълум даражада ёмонлаш-тиради. Бу, ўз навбатида, одам танасида морфологик ва функционал ўзгаришларга олиб келади.Инфрақизил нурлар квант ва тўлқин хоссаларига эга бўлган материал заррачалар оқимини ифодалайди, тўлқин узунлиги 760 мкм дан 540 мкм гача чэгарада мавжуд бўлиб, квант энергияси 0,0125-1,25 эВ атрофида.
Иссиқликнинг 60 % атроф-муҳитга инфрақизил нурланиш йўли билан тарқалади. Ҳар хил материалларнинг нурланиши қуйидаги тенглама билан ифодаланади:

_{E= *Co*(T/100)4}
Бу ерда: Е — нурланиш, Вт/м ²,
Со—коэффициент 5,67 Вт/ м² К ⁴
Т— нурланадиган тана ҳарорати, К.
— қорайиш ( нурланиш) даражаси.


Инфрақизил нурланишнинг одамга (иссиқ) таъсири самараси тўлқин узунлигига боғлиқ бўлиб, нур ўтиш чуқурлиги асосида баҳоланади. Шу муносабат билан нурланиш ўнта қисмга бўлинган.
А қисмига тўлқин узунлиги 0,76—1,4 мкм бўлган ва терига кўпроқ ўта оладиган қисқа тўдқинли инфрақизил нурлар тааллуқли.
В қисмига инсон танасига жалб қилинадиган тўлқин узунлиги 1,4—3 мкм, С қисмига эса тўлқин узунлиги 3 мкм дан юқори бўлган нурлар киради. Қисқа тўлқинли инфрақизил нурларнинг шиддатли (тез) таъсиридан иссиқ уриши, яъни бош оғриши, бош айланиши, томир уриши тезлашиши, нафас олиш тезлашиши, ҳушини йўқотиши, ҳаракатнинг издан чиқиши, мия фаолиятининг бузилиши содир бўлади.
Узун тўлқинли инфрақизил нурлар таъсиридан одам марказий нерв, юрак-томир системасида ўзгариш бўлади, яъни томирнинг тез уриши, қон босимининг ўзгариши, тана ҳароратининг кўтарилиши, терлаш, ошқозон фаолиятининг бузилиши кузатилади. Иссиқлик—нурнинг доимий таъсиридан одамнинг шамоллаш касаллигига мойиллиги ортади, толиқиш-чарчаш, эътиборнинг пасайиши сезилади.
Инфрақизил (иссиқ) нурланиш тезлиги актинометрлар, инфрақизил спектрометрлар ИКС-10, ИКС-12, ИКС-14 ёрдамида ўлчанади.
Инфрақизил нурланиш таъсиридан ҳимояланиш мақсадида иссиқ юзаларни тўсиқлаш, иссиқ нур тарқатувчи |юзаларни совитиш, манбаларни пардалаш, ҳаво души ўрнатиш, мақсадга мувофиқ иш режимини ва дам олишни уюштириш усуллари, тадбирлари қўлланади.
Бинолардаги ускуна ва қурилма юзаси ҳарорати 45°С дан ошмаслиги керак. Бунинг учун камроқ иссиқлик ўтказадиган турли материаллар (ҳимоя) ниқоб сифатида ишлатилиши мумкин. Бунда материал-ларнинг механик хоссалари, хусусияти, юқори ҳароратга чидамлилиги эътиборга олинади.
Танланган ҳимоя материали қалинлиги ҳисобланади ва ҳимоя учун қўлланади: