Режа: Сув йиғиш электр станциялари

СУВ ЙИҒИШ ЭЛЕКТР СТАНЦИЯЛАРИНИНГ ИШЛАШ ПРИНЦИПИ
РЕЖА:

1. 
   Сув йиғиш электр станциялари.
   
2. 
   ГЭҚларида энергия олиш технологик жараѐнининг умумлашган модели
   

ГЭСларда ишлаб чиқиладиган электр энергия учун сув оқими энергияси асос бўлиб хизмат қилади. Сув оқими энергиясидан самарали фойдаланиш учун нисбатан қисқа масофада сув сатҳлари фарқини жойлаштириш зарур.

ГЭС напорини юзага келтиришнинг қуйидаги схемалари мавжуд:
а) тўғонли схема:
б) деривация схемаси:
в) тўғонли-дервивация схемаси:
Тўғонли схема сув йўлини тўғон ѐрдамида тўсиб сунъий напор ҳосил қилишни кўзда тутади. Бу схема кўпроқ сув сарфининг катта қийматларида ва сув юзаси нишаблигининг кичик қийматларида қабул қилинади. Тўғон ѐрдамида ҳосил қилинган напор юқори беъф ва қуйи беъф сув сатҳларининг фарқига тенг, яъни Н_ГЭС= ЮБСС – ҚБСС. Юқори беъфдаги сув сатҳи бевосита тўғон олдидаги (В нуқта) сув сатҳи қийматидир. Чунки бу қиймат сув ҳавзаси бошланиш

1 – расм. Сув энергиясидан фойдаланишнинг тўғонли схемаси
1 – сув манбаи; 2 – сув омбори; 3 – тўғон.
Тўғонли схемадаги напорга боғлиқ ГЭСлар ўзанда ѐки тўғон ортида жойлашиши мумкин. Агар ГЭС ўзанда жойлашган бўлса, у тўғон билан биргаликда напор ҳосил қиладиган иншоотлар таркибига киради (12.2 – расм). Бунда ГЭС биноси юқори беъфдан сув босимини тулиқ қабул қилади ва маҳкамлик бўйича барча талабларга жавоб беради. Бундай ГЭСларда напор қиймати кичик бўлади.
Агар напор қиймати турбина диаметри қийматидан 6 марта ортиқ бўлса, унда ГЭС биносига сув босимини қабул қилувчи иншоот деб қараш мумкин эмас. Бундай ҳолларда ГЭС биноси тўғон ортида қурилади ва сув босимини қабул қилмайди (12.3 – расм). Сув турбиналарга тўғон ичида жойлашган ѐки унинг устидан, баъзи ҳолларда ѐнидан ўтган махсус қувурлар ѐрдамида етказиб берилади.