Reja: Reja: Oilaning ijtimoiy maqomi, tipologiyasi va asosiy vazifalari

TAYANCH TUSHUNCHALAR LUG’ATI

O’zbekcha	inglizcha
Oila	family
Ota-ona	parents
Oilaning ijtimoiy maqomi	social status of the family
Oilaning turlari	types of family
Oila a’zolari	family members
yetimlik	orphan
Ijtimoiy yordam	social assistance
Asrab olish	adoption
Oilaning ijtimoiy-madaniy darajasi	sotsiyalno - cultural level of the family
Oilaning vazifalari	family problems

• Oilaning ijtimoiy maqomi, tipologiyasi va asosiy vazifalari. Oila shaxs tarbiyasida muhim o’rin tutadi. Oila – kishilarning nikoh yoki qon-qarindoshlik rishtalari, umumiy turmush tarzi, axloqiy mas’uliyat hamda o’zaro yordamga asoslanuvchi kichik guruhi. “Jamiyat” va “oila” tushunchalari bir-biri bilan chambarchas bog’liq.

Oilaning ijtimoiy maqomi quyidagi to’rt jihatni o’zida aks ettiradi:

Oilaning ijtimoiy-iqtisodiy darajasi – oilaning

• Oilaning ijtimoiy-iqtisodiy darajasi – oilaning
• moddiy holatini belgilab, bu oila daromadlari,
• turmush darajasi, moddiy jihatdan to’kinligini ifodalaydi (oilaning daromadi yuqori, o’rtcha va past bo’lishi mumkin).

Oilaning ijtimoiy-ruhiy holati

• – oilada sog’lom yoki nosog’lom psixologik muhit mavjudligini anglatadi;
• – oiladagi sog’lom psixologik muhit oila a’zolarining bir-birlari bilan yaqinliklari, o’zaro hamkor, hamfikr va teng huquqli ekanliklarini anglatsa, nosog’lom psixologik muhit esa aksincha, oilada janjal-nizolarning ko’pligi, oila a’zolarining bir-birlariga nisbatan mehrli, oqibatli emasliklarini ko’rsatadi.

Oilaning ijtimoiy- madaniy darajasi

• – oila a’zolarining axloqi, atrofdagilar bilan munosabati, ma’lumotlilik darajasi, kasb yoki hunar egasi ekanliklari, oilaning muayyan an’anaga egaligi, oila a’zolarining qiziqishlari, ma’naviy ehtiyojlari, maishiy hayotni birgalikda tashkil etishlarini ifodalaydi

Oilaning vazifaviy holati (vaziyatli-rolli maqomi)

• – oilada ota-onalar, farzandlarning o’zlariga yarasha vazifalari mavjudligini, ularning mehnat taqsimotidagi ishtiroklari, oila xo’jaligini tashkil etishdagi ishtiroklarini belgilaydi.

Manbalarda oiladagi mavjud muhit, oila a’zolarining bir-birlari bilan o’zaro munosabatlariga ko’ra oilalarning quyidagi turlari ko’rsatilgan:

Oila jamiyatning muhim bo’lagi sifatida quyidagi vazifalarni bajaradi:

Oilaga ko’rsatiladigan ijtimoiy-pedagogik yordam shakllari.

• Homiylik – biror shaxsni himoya etish, tarafini olish, majburiyatni o’z zimmasiga olish demakdir

Vasiylik – voyaga yetmagan yetim bolalarga ular voyaga yetgunga qadar g’amxo’rlik qilish va ularga qolgan mol-mulkka qarab turish hisoblanadi.

Homiylik hamda vasiylikka muhtoj bolalar guruhi:

• ota-onalari vafot etgan;
• ota-onalari bedarak yo’qolgan;
• ota-onalari ota-onalik huquqidan mahrum etilgan;
• ota-onalari muomalaga layoqatsiz;
• ota-onalari axloq tuzatish koloniyalarida jazo o’tayotgan;
• ota-onalari jinoyat sodir etishda ayblanib, hibsda saqlanayotgan;
• ota-onalari bola tarbiyasidan bo’yin tovlayotgan;
• ota-onalar vaqtincha tibbiy va ijtimoiy muassasalarga joylashtirilgan.

Bolani asrab olish borasidagi faoliyat bir necha bosqichda amalga oshiriladi.

• 1) bolani asrab oluvchi ota-onalarni izlash;
• 2) ariza topshirgan nomzodlar tomonidan anketa va zarur hujjatlarni to’ldirish;
• 3) oila, “Mehribonlik uylari” yoki bola joylashgan boshqa ta’lim muassasasiga tashrif buyurish;
• 4) oila va uning “do’stlari”ni o’rganish (tashxis);
• 5) bo’lajak ota-onani boshlang’ich o’qitish (ota-onalar 23 kun davomida bola joylashgan muassasada nazariy
• bilimlarni egallash asosida malaka oshiradi);
• 6) bolani uni asrab olayotgan ota-onalarga topshirish (bu jarayon vasiylik va adliya organlari tomonidan amalga oshiriladi)

• O’zbekiston Respublikasida vasiylik va homiylikka muhtoj bolalarni tarbiyalash, ijtimoiylashtirishga alohida e’tibor qaratib kelinmoqda. Bu borada amalga oshirilayotgan majmuaviy chora-tadbirlarga bevosita Respublika “Bolalarni ijtimoiylashtirish” Markazi hamda “Sen yetim emassan” jamg’armasi boshchilik qilib kelyapti. “Sen yetim emassan” jamg’armasi
• 2002 yilda tashkil topgan bo’lib, “Go’daklar uylari” hamda “Mehribonlik uylari” tarbiyalanuvchilarini ijtimoiy hayotga moslashtirish yo’lidagi faoliyatni amalga oshiradi.