Reja: Qiyosiy pedagogika fanining maqsad va vazifalari

Lekin masalaning mohiyati Rossiyaning o’ziga xosligidagina emas. 

Ushinskiy  turli  mamlakatlarning  pedagogik  amaliyotining  eng  yaxshi 

namunalarini  birlashtirib,  barcha  Xalq  va  mamlakatlar  uchun  yagona 

bo’lgan  ideal  tarbiya  tizimi  yaratish  imkoniyatini  inkor  qiladi. 

Tarbiyaning  umumiy  tizimi  amaliyotda  ham,  nazariyada  ham  mavjud 

emasligini  ta’kidlab  Shunday  yozadi:  “Har  bir  Xalq  tarbiya  tizimidan 

munosib  jihatlarni  o’zlashtirib  yagona,  umumiy  va  mukammal  tarbiya 

tizimi  yaratish  mumkinmi?  Bo’lishi  mumkin.  Nemislardan  ilmiy  va 

falsafiy  taraqqiyot  boyliklarini,  inglizlardan  mulohazakorlik  va 

xarakterni,  fransuzlardan  texnik  tafakkurni  yetqazib  bera  olish 

salohiyatini,  amerikaliklardan  ijtimoiy  ta’lim  to’g’risida  davlat 

---

 

 

miqyosida  tushunilishi  va  umumiy  jarayonni  kuzatishdagi  tezkorlikni 

olish  kabi  har  bir  davlatdan  bir  tushunchani  olib  Shunday  tarbiya 

tizimini  yaratish  mumkin.  Lekin  bu  bilan,  ya’ni  Shu  maqsadlarga 

eriShib,  insoniy  mukkamallikning  oliy  idealini  yaratamizmi?  Ishonch 

bilan  ta’kidlash  mumkinki,  bunday  terma  tarbiya  tizimi,  agar  mumkin 

bo’lsa  ham,  boshqa  oddiy  tizimlardan  kuchsizroq  bo’ladi.  Bunday 

tizimning  Xalqlarning  ijtimoiy  ta’raqqiyotiga  ta’siri  ijobiy  bo’lmasligi 

ham aniq.” 

Jahon  pedagogik  jarayoninig  kelgusi  rivojlanish  bosqichlari 

Ushinskiy fikrini deyarli tasdiqlaydi. 

Su’niy  ravishda  ta’lim  tizimining  qandaydir  unversal  modelini 

yaratish,  uni  butun  jahon  bo’ylab  amaliyotga  tatbiq  qilish  ya’ni 

“pedagogik  esperanto”  yaratishga  intilish  muqarrar  omadsizlikka  yuz 

tutur edi. 

Ammo bularning bari Xorij tajribasini o’rganishdan voz kechishga 

aslo  yo’naltirilmaydi.  Aksincha,  Ushinskiy  asarlarida  keltirilgan 

---

 

 

G’arbiy  Yevropa,  Shimoliy  Amerika  mamlakatlari  maktab  va 

universitetlarining yorqin tavsiflaniShi; ularning tashkiliy to’zilmasi va 

faoliyatining  chuqur  tahlil  qiliniShi  rus  pedagoglarida  G’arbda  ta’lim 

taraqqiyoti an’analariga bo’lgan qiziqishlarini yanada kuchaytiradi. 

Xorijiy  pedagogik  tajriba  L.N.Tolstoy  e’tiboridan  ham  Chetda 

qolmadi. O’zining betakror pedagogik qarashlarini shakllantirar ekan, 

maktab  faoliyati  tashkil  qiliniShi  va  usullarini  Yangi  shakllari  haqida 

jiddiy  ish  olib  bordi.  Bu  maqsadda  Xorijiy  tajribadan  samarali 

foydalanish  umidida,  1860-61  yillarda  G’arbiy  Yevropa  davlatlariga 

“pedagogik  sayohat”  uyushtirib,  Germaniya,  Angliya,  Frantsiya, 

Belgiya,  Italiya  kabi  mamlakatlarning  maktab  ishlari  ahvoli  bilan 

tanishdi. 

Bu  sayohatlardan  Tolstoy  qanday  ta’ssurotlar  xosil  qildi?  Buni 

1861  yilda  yozgan  hatlaridan  birida  keltirib  o’tadi:  “Men  Yevropa 

maktablari  bo’ylab  sayohatimni  yakunlash  arafasidaman.  Frantsiya, 

Angliya, Belgiya, Italiya va Germaniyaning bir qismini ko’rib chiqdim. 

---