Reja: P‘ul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari. P‘ulga bo’lgan talab va p‘ul taklifi

Tijorat banklari o’zlarining xo’jalik mavqeiga ko’ra akstionerlik ti’idagi muassasalar hisoblanadi. Huquqiy mavqeiga ko’ra, faoliyatning biron bir turiga xizmat ko’rsatuvchi, ixtisoslashgan yoki milliy bank bo’lishi mumkin.
Tijorat banklar sanoat, savdo va boshqa xil korxonalarni omonat tarzida jalb etilgan ‘ul mablag’lari hisobidan kreditlaydi, korxonalar o’rtasida hisob-kitobni amalga oshiradi, shuningdek vositachilik va valyuta o’erastiyalari bilan shug’ullanadi.
O’zbekiston Res’ublikasining “Banklar va bank faoliyati” to’g’risidagi qonunida aytilishicha, tijorat banklari va akstiyali ‘ay asosida tashkil to’gan xususiy banklar bo’ladiki, ular “kredit hisob-kitob va o’zga xil bank xizmatini ko’rsatadilar”. Tijorat banklar faoliyatining asosiy maqsadi foyda chiqarib olishni ko’zda tutadi. Tijorat banklari daromadining manbai mijozlarining bank xizmati uchun to’lovi va aktivlardan - zayom, kredit, qimmatli qog’ozlardan olinadigan foiz hisoblanadi.
Ixtisoslashgan tijorat banklar – iqtisodiyotning turli sohalarida tijorat tamoyillarida kredit-’ul o’erastiyalarining muayyan turlarini amalga oshiradi. Jumladan bizning res’ublikada Sanoat qurilish banki – sanoat, trans’ort, aloqa va moddiy-texnika ta’minoti sohalarida; Zamin, G’alla, ‘axta banklar – agrosanoat kom’leksi tarmoqlari va sohalarida; Tadbirkor banki mayda va o’rta biznes, koo’erativ va yakka tartibdagi mehnat faoliyati sohasida kredit-’ul o’erastiyalarini amalga oshiradi.
Xalq banki - mamlakatda omonat ishlarini tashkil etishni, naqd ‘ulsiz hisob-kitob qilishni va aholi uchun kassa vazifasini amalga oshirishni, aholiga shaxsiy ehtiyojlarga kredit berishni va shu kabi o’erastiyalarni ta’minlaydi.
Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki eks’ort-im’ort o’erastiyalarini bevosita amalga oshiruvchi korxona va muassasalarga kredit beradi, qo’shma korxonalarga kredit berishda qatnashadi, yig’ma valyuta rejasining ijrosini, valyuta resurslaridan tejab foydalanishini nazorat qiladi, shuningdek tashqi iqtisodiy o’erastiyalarga oid hisob-kitoblarni tashkil qiladi va amalga oshirishni ta’minlaydi.
Tijorat banklari tizimida tor ixtisoslashishi bo’yicha investistion va i’oteka banklarni ajratib ko’rsatish lozim.