Reja: P‘ul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari. P‘ulga bo’lgan talab va p‘ul taklifi

AD
2
‘₁
1


0 Q₂ Q₁ Real YaMM
22.2-chizma. Taklif inflyastiyasi.

Chizmadan ko’rinadiki, xarajatlarning o’sishi natijasida yal’i taklif egri chizig’ining AS₁ dan AS₂ ga qisqarishi mahsulot birligiga to’g’ri keluvchi xarajat miqdorini oshirib, narxlarning R₁ dan R₂ darajaga qadar ko’tarilishiga, real ishlab chiqarish hajmining esa Q₁ dan Q₂ ga qadar qisqarishiga olib keladi. 2004 yilda taklif inflyastiyasini talab inflyastiyasidan yuqori bo’lganligi qayd etildi: sanoat mahsulotlari ishlab chiqaruvchilarning o’rtacha oylar bo’yicha ulgurji baholari 2,0%ga, iste’mol buyumlari esa 0,3%ga o’sgan.⁶

Shuningdek, inflyastiyaning quyidagi sabablarini ham ko’rsatish mumkin:
- mono’olistik faoliyatlarning ‘aydo bo’lishi va amal qilishi;
- noto’g’ri soliq siyosati yuritish;
- jahon bozorlaridagi narxlarning o’sishi;
- harbiy sohadagi xarajatlarning o’sishi va hokazo.
Mahsulot birligiga ishlab chiqarish xarajatlarining ortishi iqtisodiyotda foydani va mahsulot hajmini qisqartiradi. Natijada tovarlar taklifi ham qisqaradi. Bu o’z navbatida narx darajasini oshiradi. Ishlab chiqarish xarajatlari nominal ish haqi, xom ashyo va energiya narxlarining o’sishi hisobiga ortib boradi.
Inflyastiyaning o’rmalab boruvchi, jadal va gi’erinflyastiya kabi turlari ham mavjud. O’rmalab boruvchi inflyastiya holatida narxlar yiliga 10 foizgacha, jadal inflyastiyada 20 dan 200 foizgacha, gi’erinflyastiyada 200 foizdan yuqori darajada o’sishi kuzatiladi.
Bashorat qilish mumkinligiga qarab kutilayotgan va kutilmagan inflyastiya farqlanadi. Kutilayotgan inflyastiya va uning oqibatlarini oldindan bashorat qilish mumkin, kutilmagan inflyastiyani oldindan aytib bo’lmaydi. Birinchi holda inflyastiyaning kutilayotgan salbiy oqibatlariga tayyorlanib, uni sezilarli darajada yumshatish mumkin. Ikkinchi holda narxlarning kutilmagan o’sishi natijasida mamlakat iqtisodiy axvolining sezilarli yomonlashuvi ro’y berishi mumkin.