Reja: Pedagogika fani, uning maqsadi

Mavzu: Shaxsiy faoliyat. Faoliyat, motivatsiya va boshqaruv
Reja:
1 Shaxsiy faoliyat
2 Faoliyat
3 Motivatsiya va boshqaruv
1 Shaxsiy faoliyat
SHAXS FAOLLIGI - shaxsning olamga faol munosabati, insoniyatning tarixiy tajribasini rivojlantirish asosida moddiy va ma'naviy muhitning ijtimoiy ahamiyatga ega o'zgarishlarni keltirib chiqarish qobiliyati; ijodiy faoliyatda, irodaviy harakatlarda, muloqotda namoyon bo'ladi. U muhit va tarbiya ta'sirida shakllanadi.
Vaziyatdan tashqari (moslashuvchan bo'lmagan) faoliyat - bu shaxsning vaziyat talablari darajasidan yuqoriga ko'tarilishi, asosiy vazifa nuqtai nazaridan ortiqcha maqsadlarni qo'yishi, faoliyatning tashqi va ichki cheklovlarini bartaraf etish; motivatsiya mavjudligini ko'rsatadi, uning mohiyati aniqlanmagan natijaga ega bo'lgan harakatlarning jozibadorligidadir. Biror kishi o'zi qilmoqchi bo'lgan tanlovi, ehtimol, umidsizlik yoki buzilish tufayli to'lanishini biladi, lekin bu qaytarmaydi, balki harakatga ko'proq rag'batlantiradi. Psixolog V. A. Petrovskiy tomonidan intensiv ravishda ishlab chiqilgan. Vaziyatdan tashqari faoliyat ijodkorlik, kognitiv (intellektual) faoliyat, "befarq" xavf va me'yordan yuqori faoliyat hodisalarida namoyon bo'ladi. Ta'lim jarayonida bolalar va o'smirlarda bunday faollikni rag'batlantirish va uning namoyon bo'lishini rag'batlantirish kerak.
Kognitiv faoliyat - bu shaxsning faol holati bo'lib, u o'rganishga intilish, aqliy stress va bilimlarni o'zlashtirish jarayonida ixtiyoriy harakatlarning namoyon bo'lishi bilan tavsiflanadi. Kognitiv faoliyatning fiziologik asosi hozirgi holat va o'tmishdagi tajriba o'rtasidagi nomuvofiqlikdir. Kognitiv faoliyatning uchta darajasi mavjud - takrorlash, talqin qilish, ijodiy. Ijtimoiy faoliyat - shaxsning jamiyat hayotiga faol munosabati, bunda u ushbu jamiyat yoki ma'lum bir sinfning me'yorlari, tamoyillari va ideallarini tashabbuskor va dirijyor yoki buzuvchi sifatida ishlaydi; shaxsning murakkab axloqiy va irodaviy sifati. Bu ijtimoiy ishlarga qiziqish va tashkilotchilik qobiliyati, topshiriqlarni bajarishda mas'uliyat, tashabbuskorlik, mehnatsevarlik, o'ziga nisbatan talabchanlik va jamoat vazifalarini bajarishda boshqalarga yordam berishga tayyorlikni anglatadi.
Ijtimoiy faoliyat o'ziga xos bo'lganlarga nisbatan umumiy tushunchadir: ijtimoiy-siyosiy, mehnat, kognitiv va boshqalar.Ijtimoiy faoliyat ijtimoiy foydali harakatlar shaklida, ijtimoiy ahamiyatga ega ehtiyojlarga asoslangan motivlar va rag'batlantirishlar ta'sirida amalga oshiriladi. Ijtimoiy faoliyatning sub'ekti - shaxs, ijtimoiy guruh va boshqa jamoalar. Ijtimoiy faoliyat shaxsning ijtimoiy mulki sifatida insonning bilish, faoliyat va muloqot jarayonida atrofdagi ijtimoiy muhit bilan munosabatlari tizimi orqali rivojlanadi. Ijtimoiy faoliyat dinamik shakllanish bo'lib, turli darajadagi namoyon bo'lishi mumkin. Ijtimoiy faoliyatning u yoki bu darajasi shaxsning ijtimoiy ahamiyatga molik faoliyatdagi ijtimoiy majburiyatlari va faoliyatga bo'lgan sub'ektiv munosabatlari o'rtasidagi bog'liqlikka bog'liq.
2 Faoliyat
Odatda faoliyat moddiy va ma'naviy bo'linadi.
Moddiy faoliyat atrofdagi dunyoni o'zgartirishga qaratilgan. Atrofdagi dunyo tabiat va jamiyatdan iborat bo'lganligi sababli, u ishlab chiqaruvchi (o'zgaruvchan tabiat) va ijtimoiy transformativ (jamiyat tuzilishini o'zgartiruvchi) bo'lishi mumkin. Moddiy ishlab chiqarish faoliyatiga tovar ishlab chiqarish misol bo'la oladi; ijtimoiy oʻzgarishlarga davlat islohotlari, inqilobiy faoliyat misol boʻla oladi.
Ma'naviy faoliyat individual va ijtimoiy ongni o'zgartirishga qaratilgan. U san'at, din, ilmiy ijod, axloqiy ishlarda, jamoaviy hayotni tashkil etishda va insonni hayot mazmuni, baxt, farovonlik muammolarini hal qilishga yo'naltirishda amalga oshiriladi. Ma'naviy faoliyatga kognitiv faoliyat (dunyo haqidagi bilimlarni olish), qadriyat faoliyati (hayot normalari va tamoyillarini aniqlash), prognostik faoliyat (kelajak modellarini qurish) va boshqalar kiradi.
Faoliyatning ma'naviy va moddiy bo'linishi shartli. Darhaqiqat, ma'naviy va moddiy narsalarni bir-biridan ajratib bo'lmaydi. Har qanday faoliyatning moddiy tomoni bor, chunki u qaysidir ma'noda tashqi dunyo bilan bog'liq va ideal tomon, chunki u maqsadni belgilash, rejalashtirish, vositalarni tanlash va hokazolarni o'z ichiga oladi.
IJOD VA ALOQA
Faoliyat tizimida ijodkorlik va muloqot alohida o'rin tutadi.
Ijodkorlik - insonning o'zgarishi jarayonida yangi narsaning paydo bo'lishi. Ijodiy faoliyatning belgilari o'ziga xoslik, g'ayrioddiylik, o'ziga xoslik bo'lib, uning natijasi ixtirolar, yangi bilimlar, qadriyatlar, san'at asarlaridir.
Ijod haqida gapirganda, ular odatda ijodkor shaxs va ijodiy jarayonning birligini anglatadi.
Ijodkor - bu alohida qobiliyatga ega bo'lgan shaxs. Haqiqiy ijodiy qobiliyatlar tasavvur va fantaziyani o'z ichiga oladi, ya'ni. yangi hissiy yoki aqliy tasvirlarni yaratish qobiliyati. Biroq, ko'pincha bu tasvirlar hayotdan shunchalik ajralganki, ularni amaliy qo'llash imkonsiz bo'ladi. Shuning uchun boshqa, ko'proq "dunyoviy" qobiliyatlar ham muhimdir - bilimdonlik, tanqidiy fikrlash, kuzatish, o'zini takomillashtirish istagi. Ammo bu barcha qobiliyatlarning mavjudligi ham ularning faoliyatda mujassamlanishiga kafolat bermaydi. Buning uchun o‘z fikrini himoya qilishda iroda, matonat, tezkorlik, faollik talab etiladi.
Ijodiy jarayon to'rt bosqichni o'z ichiga oladi: tayyorgarlik, etuklik, tushunish va tekshirish. Haqiqiy ijodiy harakat yoki idrok sezgi bilan bog'liq - jaholatdan bilimga keskin o'tish, uning sabablari tan olinmaydi. Shunga qaramay, ijodkorlikni kuch, mehnat va tajribasiz keladigan narsa deb hisoblash mumkin emas. Tushunish faqat muammo haqida qattiq o'ylab ko'rgan odamga keladi; uzoq tayyorgarlik va kamolot jarayonisiz ijobiy natijaga erishish mumkin emas. Ijodiy jarayonning natijalari majburiy tanqidiy tekshirishni talab qiladi, chunki barcha ijodkorlik istalgan natijaga olib kelmaydi.
Muammoni ijodiy hal qilishning turli usullari mavjud, masalan, assotsiatsiyalar va analogiyalardan foydalanish, boshqa sohalarda o'xshash jarayonlarni izlash, allaqachon ma'lum bo'lgan elementlarni qayta birlashtirish, boshqa birovni tushunarli va tushunarli qilib ko'rsatishga harakat qilish va hokazo.
Ijodkorlikni rivojlantirish, ijodiy texnika va ijodiy jarayonning elementlarini o'rganish mumkin bo'lganligi sababli, har qanday shaxs yangi bilimlar, qadriyatlar, san'at asarlari yaratuvchisi bo'lishga qodir. Buning uchun zarur bo'lgan narsa - yaratish istagi va ishlashga tayyorlik.
Muloqot - bu boshqa odamlar bilan munosabatda bo'lgan shaxs bo'lish usuli. Agar oddiy faoliyat sub'ekt-ob'ekt jarayoni sifatida belgilansa, ya'ni. shaxs (sub'ekt) atrofdagi dunyoni (ob'ektni) ijodiy ravishda o'zgartiradigan jarayon, keyin muloqot - bu sub'ekt-sub'ekt munosabatlari sifatida belgilanishi mumkin bo'lgan faoliyatning o'ziga xos shakli bo'lib, bu erda shaxs (sub'ekt) boshqa shaxs (sub'ekt) bilan o'zaro ta'sir qiladi. .
Muloqot ko'pincha muloqot bilan belgilanadi. Biroq, bu tushunchalarni ajratish kerak. Muloqot moddiy va ma'naviy xususiyatga ega bo'lgan faoliyatdir. Muloqot sof axborot jarayoni bo'lib, so'zning to'liq ma'nosida faoliyat emas. Masalan, odam va mashina o'rtasidagi yoki hayvonlar o'rtasidagi aloqa (hayvonlar aloqasi) mumkin. Aytishimiz mumkinki, muloqot bu har bir ishtirokchi faol va mustaqil bo'lgan dialog, muloqot esa monolog, xabarni jo'natuvchidan qabul qiluvchiga oddiy uzatishdir.
O'YIN, ALOQA VA ISH FAOLIYAT SIFATIDA
Mehnat, o'rganish va o'yin faoliyatning asosiy o'ziga xos shakllari hisoblanadi.
Mehnat deganda shaxsiy va ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish uchun tabiat va jamiyatni o'zgartirish bo'yicha insonning maqsadga muvofiq faoliyati tushuniladi. Mehnat faoliyati amaliy foydali natijaga qaratilgan - turli xil imtiyozlar: moddiy (oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-joy, xizmat ko'rsatish), ma'naviy (ilmiy g'oyalar va ixtirolar, san'at yutuqlari va boshqalar), shuningdek, insonning o'zini hayotda takror ishlab chiqarish. ijtimoiy munosabatlar yig'indisi.
Mehnat jarayoni uchta elementning o'zaro ta'siri va murakkab o'zaro bog'liqligi bilan namoyon bo'ladi: eng jonli mehnat (inson faoliyati sifatida); mehnat vositalari (odam tomonidan ishlatiladigan asboblar); mehnat ob'ektlari (mehnat jarayonida o'zgartirilgan material).
Tirik mehnat aqliy (bunday olim — faylasuf yoki iqtisodchining mehnati va boshqalar) va jismoniy (har qanday turdagi mushak mehnati) bo'lishi mumkin. Biroq, hatto mushak mehnati ham odatda intellektual yuklanadi, chunki inson har bir narsani ongli ravishda qiladi.
Mehnat faoliyati jarayonida mehnat vositalari takomillashtiriladi va o'zgartiriladi, natijada mehnat samaradorligi tobora ortib boradi. Qoida tariqasida, mehnat vositalarining evolyutsiyasi quyidagi ketma-ketlikda ko'rib chiqiladi: tabiiy asbob bosqichi (masalan, asbob sifatida tosh); asbob-artefakt bosqichi (sun'iy asboblarning paydo bo'lishi); dvigatel bosqichi; avtomatlashtirish va robototexnika bosqichi; axborot bosqichi.
Mehnat predmeti - bu inson mehnati yo'naltirilgan narsa (material, xom ashyo, yarim tayyor mahsulot). Mehnat oxir-oqibat moddiylashadi, uning ob'ektida mustahkamlanadi. Inson ob'ektni o'z ehtiyojlariga moslashtiradi, uni foydali narsaga aylantiradi.
Mehnat inson faoliyatining etakchi, boshlang'ich shakli hisoblanadi. Mehnatning rivojlanishi jamiyat a'zolarining o'zaro qo'llab-quvvatlashini, uning birlashishini rivojlantirishga yordam berdi, mehnat jarayonida muloqot va ijodiy qobiliyatlar rivojlandi. Boshqacha aytganda, mehnat tufayli insonning o'zi shakllangan.
Ta'lim deganda shaxsning bilim va ko'nikmalarini shakllantirish, tafakkur va ongni rivojlantirish bo'yicha faoliyat tushuniladi. Shunday qilib, o'rganish ham faoliyat, ham faoliyatning tarjimasi sifatida ishlaydi. Mashhur psixolog Lev Semenovich Vygotskiy (1896-1934) ta’limning faol xususiyatini ta’kidlagan edi: “Ta’lim jarayoni o‘quvchining shaxsiy faoliyatiga asoslanishi, pedagogning barcha san’ati esa faqat yo‘naltirish va tartibga solish bilan cheklanishi kerak. bu faoliyat."
Ta'lim faoliyatining asosiy xususiyati shundaki, uning maqsadi atrofdagi dunyoni o'zgartirish emas, balki faoliyat sub'ektining o'zi. Inson muloqot jarayonida ham, mehnat faoliyatida ham o'zgarsa-da, bu o'zgarish ushbu faoliyat turlarining bevosita maqsadi emas, balki ularning qo'shimcha oqibatlaridan faqat bittasidir. Treningda barcha vositalar insonni o'zgartirishga qaratilgan.
O'yin deganda ijtimoiy tajribani ko'paytirish va o'zlashtirishga qaratilgan shaxsning o'zini erkin ifoda etish shakli tushuniladi. Gollandiyalik madaniyat nazariyotchisi Yoxan Huizinga (1872-1945) o'yinning konstitutsiyaviy xususiyatlari sifatida erkinlik, ijobiy emotsionallik, vaqt va makonda izolyatsiya va ixtiyoriy ravishda qabul qilingan qoidalarning mavjudligini ajratib ko'rsatadi. Ushbu xususiyatlarga virtuallikni qo'shish mumkin (o'yin dunyosi ikki o'lchovli - bu ham haqiqiy, ham xayoliy), shuningdek, o'yinning rol o'ynash xususiyati.
3 Motivatsiya va boshqaruv
Motivatsiya - harakatga turtki; inson xulq-atvorini boshqaradigan, uning yo'nalishini, tashkiliyligini, faolligini va barqarorligini belgilovchi psixofiziologik jarayon; insonning o'z ehtiyojlarini faol ravishda qondirish qobiliyati.
Motiv (lotincha moveo - "harakat qilaman") - bu inson uchun qadrli bo'lgan, uning faoliyatining yo'nalishini belgilaydigan, erishish faoliyatning ma'nosi bo'lgan moddiy yoki ideal ob'ektlarning umumlashtirilgan tasviri (ko'rinishi). Motiv sub'ektga ushbu maqsadlarga erishishni kutishdan kelib chiqadigan ijobiy his-tuyg'ular yoki hozirgi vaziyatning to'liq emasligi tufayli yuzaga kelgan salbiy his-tuyg'ular bilan tavsiflangan o'ziga xos tajribalar shaklida taqdim etiladi. Motivni tushunish ichki mehnatni talab qiladi. "Motivatsiya" atamasi birinchi marta A.Sxopengauerning maqolasida ishlatilgan.
Bugungi kunda bu atama turli olimlar tomonidan o'ziga xos tarzda tushuniladi. Masalan, V.K.Vilyunasning fikricha, motivatsiya motivatsiya va faoliyat uchun mas'ul bo'lgan jarayonlarning umumiy tizimidir. K.K.Platonov esa motivatsiya psixik hodisa sifatida motivlar majmui, deb hisoblaydi.
Motiv sovet psixologlari A. N. Leontiev va S. L. Rubinshteyn tomonidan ishlab chiqilgan faoliyatning psixologik nazariyasining asosiy tushunchalaridan biridir. Ushbu nazariya doirasida motivning eng oddiy ta'rifi: "Motiv - ob'ektivlashtirilgan ehtiyoj". Motiv ko'pincha ehtiyoj va maqsad bilan chalkashib ketadi, lekin ehtiyoj, aslida, noqulaylikni bartaraf etishga bo'lgan ongsiz istakdir va maqsad ongli ravishda maqsad qo'yish natijasi, ob'ektni (ob'ektni) tanlashdir. sabab. Masalan: tashnalik - ehtiyoj, chanqoqni qondirish istagi - maqsad, odam qo'l uzatgan shisha suv - motiv. Chanqoqni tuyg'u, hissiyot (tashnalik) va ehtiyoj sifatida tanada ma'lum miqdorda suvga bo'lgan ehtiyoj sifatida ham tushunishingiz mumkin, keyin xatti-harakatlarning maqsadi chanqoqni qondirish, ya'ni suv miqdorini optimallashtirishdir. tanada (lekin bir shisha suv emas). Shu nuqtai nazardan, "motiv - bu sub'ektning xatti-harakatini belgilaydigan manba (suv), olish yoki saqlash istagi".
Odamlar bir-biridan farq qiladi va har xil shaxsiyat turlari har xil holatlarga bog'liq. Jarayon ishchisi maqsad bilan rag'batlantirilmaydi; natijada ishlaydigan ishchi uchun jarayonning quvonchi ahamiyatsiz rag'batdir. Ayol, agar u ayol kabi yashasa, his-tuyg'ular bilan yashaydi. Inson, agar u erkak bo'lsa, aql bilan boshqariladi.
Lug'at: Motiv, supra-situatsion, moddiy, kognitiv.
Motiv (lot. movere - harakatga qo'yilgan, turtki) - shaxs uchun qadrli bo'lgan va uning faoliyati vektorini belgilovchi moddiy ob'ektlarning umumlashtirilishi.
Haddan tashqari vaziyat - bu odamning muayyan vaziyat talablari va shartlaridan, unga taklif qilingan dastlabki vazifadan tashqariga chiqishidan iborat bo'lgan xatti-harakatlar va faoliyat belgisi. Natijada, faoliyatning yakuniy maqsadi kutilganidan ham yaxshiroq erishiladi.
Material - moddiy, jismoniy, haqiqiy; moddiy dunyo kabi.
Kognitiv - bilishga hissa qo'shish, bilimlarni kengaytirish