Режа: Мустақиллик арафасидаги ижтимоий-иқтисодий ва демографик вазият

Инфраструктура
Фаол ижтимоий сиёсат нафақат камбағалларни қўллаб-қувватлаш, уларнинг ўтиш давридаги қийинчиликларни ҳисобга олган ҳолда моддий эҳтиёжларини таъминлашдан иборат. Ўзбекистоннинг Биринчи Президенти И.А.Каримов ва республика ҳукуматининг сиёсати соғлиқни сақлаш, таълим, фан, маданият, санъат, спорт ва бошқалар каби ижтимоий соҳанинг муҳим соҳаларига қаратилди. Ушбу қийин даврда мазкур соҳаларни қўллаб-қувватлаш, "уларда ишлаётган одамларнинг меҳнатини қадрлаш, уларни кучли ижтимоий ҳимоя билан таъминлаш, уларнинг ижодий салоҳиятини намоён қилиши учун шароит яратиш" зарур эди.
Қийин шароитда Президент Ислом Каримовнинг 1989-1990 йилларда олиб борган қатъиятли ҳаракатлари туфайли 1,5 миллион оиланинг ёрдамчи хўжаликлари кенгайтирилди, 700 минг оила ер участкаларига эга бўлди, бу ўша даврдаги таҳдидли ижтимоий вазиятни юмшатиш имконини берди.
Ижтимоий сиёсатда аҳоли пунктлари қиёфасини тубдан ўзгартириш, намунавий лойиҳалар асосида янги шинам уйлар қуриш ва қишлоқда янги инфратузилмани шакллантириш орқали қишлоқ аҳолиси ҳаётини янада яхшилашга катта аҳамият берилади. Ушбу соҳадаги ўзгаришларнинг муҳим воситаси - қишлоқ жойларда уй-жой ва ижтимоий инфратузилмани жадал ривожлантириш ва қуриш бўйича Давлат дастурининг қабул қилиниши бўлди.
2009 йил 3-августда қабул қилинган "Қишлоқ жойларда уй-жой қурилиши кўламини кенгайтириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида" ги Фармонга мувофиқ қишлоқ инфратузилмасини янгилаш бўйича олиб борилаётган бунёдкорлик ишлари бугун қишлоқларимиз қиёфасини замонавий инфратузилма асосида тубдан янгилашга хизмат қилмоқда. Хусусан, 2009–2016 йилларда қишлоқда 70 мингга яқин шинам уйлар қурилди.
Натижада, 83,5 мингдан ортиқ оилаларнинг яшаш шароитлари яхшиланди. Биргина 2014 йилнинг ўзида 388 та қишлоқ аҳоли пунктларида умумий майдони 1,5 миллион квадрат метр бўлган 11000 та намунавий уйлар қурилди. Ва 2015 йилда қишлоқларимизда намунавий лойиҳалар бўйича яна 12 мингта замонавий турар-жой бинолари барпо қилинди. 170 га яқин инфратузилма объектлари, 260 километр йўллар, 285 километр электр тармоқлари, 370 километр газ қувурлари ва 470 километр сув қувурлари тортилди.
Фақатгина 2016 йилда Давлат бюджети харажатларининг 59,1 фоизи ёки ўтган йилдагига нисбатан кўпроқ, шу жумладан 33,7 фоизи таълимга, 14 фоизи соғлиқни сақлашга йўналтирилди. Шу билан бирга, таълим соҳасини жорий сақлаш ва ривожлантириш харажатлари 2015 йилга нисбатан 16,3 фоизга, соғлиқни сақлаш 16 фоизга ошди.
Президентимиз Ш. Мирзиёев томонидан қабул қилинган 2016 йил 21 октябрдаги "2017-2021 йилларда қишлоқ жойларда янгиланган намунавий лойиҳалар бўйича арзон намунали уй-жойлар, намунавий турар жой бинолари қуриш дастури тўғрисида"ги қарор бу борадаги катта ислоҳотларнинг мантиқий давоми бўлди ва қишлоқ қурилишида янги босқични бошлаб берди. Қишлоқ аҳолисининг замонавий ва арзон уйларга бўлган ўсиб бораётган талабидан келиб чиқиб, имтиёзли кредитлар бериш шартлари яхшиланди. Энергияни тежайдиган материаллар ва янги турдаги ускуналардан фойдаланишни янада кенгайтириш янги турар жойларнинг нархини пасайтиришга ва аҳолининг барча қатламлари учун мақбул нархларни белгилашга хизмат қилди. Фармонга биноан қишлоқ жойларда икки ва уч қаватли турар-жой бинолари қурилди. Шу билан бирга, аҳоли зич жойлашган жойларда 0,02 гектар майдонни эгаллаган арзон, бир қаватли 2 ва 3 хонали уйларни, 0,04 гектар майдонни эгаллаган, икки қаватли 4 хонали бирлашган уйларни яратиш бошланди. 2017 йилдан буён мамлакатимиз пойтахти ва минтақаларида ҳарбий хизматчилар, ёш олимлар, ички ишлар ходимлари ва уй-жойсиз фуқаролар учун арзон уй-жойларни қуриш ишлари олиб борилмоқда.
Мамлакатда инсон омили энг юқори қадрият ҳисобланади. Буни Президентимиз Шавкат Мирзиёев томонидан илгари сурилган "Одамлар эртага эмас, узоқ келажакда эмас, балки бугун улар ўз ҳаётларида ижобий ўзгаришларни кўришни истайдилар" тамойили мамлакатнинг амалдаги сиёсатининг устувор йўналишига айланганлиги билан тасдиқланади.
Ушбу тамойилни амалга ошириш жараёнида мамлакатда олиб борилаётган инсонпарварлик сиёсати одамлар ҳаётига янги мазмун киритмоқда. Хусусан, қишлоқларда янгиланган намунавий лойиҳалар асосида арзон уй-жойлар қуриш бўйича одамлар эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда қабул қилинган дастур одамларнинг ҳаёт ва меҳнатга бўлган қарашларини ўзгартирди. Дастурга мувофиқ 2017 йилда шаҳар ва қишлоқларда умумий майдони 3,5 миллион квадрат метрдан ортиқ бўлган стандарт ва кўп қаватли бинолар қурилди. 2017-2020 йилларда шаҳарларда 945 та кўп қаватли уй-жойларни қуриш бўйича дастур ишлаб чиқилган. Тошкент шаҳрида, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят марказлари ва йирик шаҳарларда кам таъминланган оилалар учун кўп қаватли уйларда 50 минг арзон хонадонлар қурилди. 2017 йилда умумий майдони 800 минг квадрат метрдан ортиқ бўлган кўп қаватли уйлар барпо этилиб, фойдаланишга топширилди. Биргина, Тошкент шаҳрида умумий майдони 420 минг квадрат метр бўлган турар-жой бинолари қурилиши ва фойдаланишга топширилиши бошланган ишлар кўламидан далолат беради. Бироқ, аҳоли фаровонлигини таъминлаш фақат уй-жой масалаларини ҳал қилиш билан чекланади, деб ишониш нотўғри. Ўтган йиллар давомида ижтимоий соҳада одамларнинг нормал ҳаётига тўсқинлик қиладиган ўнлаб бошқа муаммолар тўпланиб қолди.
Сув таъминоти тармоқларини кенгайтириш ва модернизация қилиш дастурларини амалга ошириш, айниқса, қишлоқ жойларда, долзарб вазифалардан биридир. Айни пайтда, махсус дастур доирасида узунлиги тўққиз минг километр бўлган сув таъминоти тармоқларини ётқизиш, 1400 қудуқ ва 3600 сув иншоотларини қуриш ва реконструкция қилиш ишлари олиб борилмоқда. Бу қўшимча равишда Қорақалпоғистон Республикаси, Андижон, Жиззах, Навоий, Сирдарё, Самарқанд, Тошкент ва Хоразм вилоятларидаги 3,2 миллион кишини тоза ичимлик суви билан таъминлашга имкон беради ва мамлакатда аҳолининг қониқиш даражасини 64 фоиздан 84 фоизгача оширади. Ушбу муаммоларни ҳал қилиш учун мамлакатда Уй-жой коммунал хизмат кўрсатиш вазирлиги ва Молия вазирлиги ҳузурида Соф Ичимлик Суви (Тоза ичимлик суви) фонди фаолияти ташкил этилди.
Яна бир муаммо - бу йўллардир. Бу масала ҳам давлат даражасида ҳал қилинмоқда. Йўл-транспорт инфратузилмаси ва минтақавий ва маҳаллий аҳамиятга эга бўлган йўлларни ривожлантириш, узунлиги 1,7 минг километр бўлган умумий фойдаланиладиган автомобиль йўлларини қуриш ва реконструкция қилиш дастури асосида, узунлиги 10,4 минг километр бўлган хўжаликлар аро қишлоқ йўлларини, шаҳар кўчалари ва вилоят марказларининг йўл қопламаларини капитал ва жорий таъмирлаш ишлари олиб борилмоқда.
Шаҳар ва қишлоқларда транспорт хизматини яхшилаш дастури асосида яқин келажакда 74 та автовокзал ва автостанциялар реконструкция қилинади. Бу йўловчилар учун қўшимча қулайликлар яратади ва уларнинг хавфсизлигини таъминлайди. Қисқа вақт ичида уч минг янги замонавий автобус ва 5,7 минг микроавтобус сотиб олинди. Шунга кўра, 300 дан ортиқ янги автобус йўналишлари ташкил этилади.
Аҳолининг соғлиғини муҳофаза қилиш ва баркамол ёш авлодни тарбиялаш бўйича умуммиллий дастур мамлакатимизда тиббиёт соҳасини чуқур ислоҳ қилиш ва модернизация қилиш бўйича кенг кўламли вазифаларни қўйди. Уни амалга ошириш натижасида ўтган йиллар давомида республикамиз соғлиқни сақлаш тизими ривожланиб, ​​янгиланиб боришда давом этмоқда.
Бу йўналишда амалга оширилган ишлар кўлами шундан далолат беради. Демак, мустақиллик йилларида мамлакатимизда аҳолига юқори малакали бепул шошилинч тиббий ёрдам кўрсатиш бўйича тубдан янги ва ўзига хос, энг юқори талаблар ва халқаро стандартларга жавоб берадиган шаҳар ва туманлардаги ихтисослаштирилган ҳудудий касалхоналар ва бўлимлардан ташкил топган ягона тизим яратилди. Уларнинг фаолиятини бошқариш ва мувофиқлаштириш учун Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази ташкил этилди.
Турли даражадаги соғлиқни сақлаш муассасалари тармоғини оптималлаштириш амалга оширилди, замонавий ускуналар ва малакали кадрлар билан таъминланган, ихчам туман ва минтақавий кўп тармоқли бирлашмалар ва марказлар, оилавий поликлиникалар ташкил этилди.
Энг илғор, энг янги тиббий асбоб-ускуналар ва технологияларни ўзлаштиришга, диагностика ва даволашнинг самарали усулларини жорий этишга, ушбу соҳада хорижий шериклар билан самарали ҳамкорликни янада ривожлантиришга қаратилган ишларимизни ҳам алоҳида таъкидлаш лозим.
Бунинг ёрқин тасдиғи - Ўзбекистон Республикаси ҳукумати ва Корея Республикасининг Иқтисодий ҳамкорлик жамғармаси ўртасида Тошкент шаҳрида энг юқори - тўртинчи даражали ихтисослаштирилган кўп тармоқли болалар клиникасини қуриш ва жиҳозлаш тўғрисида кредит шартномаси имзоланганлигидир. Ушбу ноёб тиббий марказни қуриш учун тахминан 130 миллион сўм, 600 минг доллар маблағ ажратиш режалаштирилган бўлиб, уни 2017 йилда фойдаланишга топширилди.
Соғлом бола йили муаммоларини ҳал қилишда тиббиёт муассасаларининг моддий-техник базаси ва кадрлар салоҳиятини янада мустаҳкамлаш катта аҳамиятга эга эди. Ушбу мақсадлар учун 137 тиббиёт муассасаларида, хусусан, Андижон, Бухоро, Қашқадарё, Самарқанд, Тошкент вилоятлари кўп тармоқли болалар тиббиёт марказларида, Андижон шаҳар туғруқ мажмуасида, Тошкентдаги болалар санаториясида, Тошкент педиатрия тиббиёт институти клиникасининг болалар жарроҳлиги бўлимида қурилиш ишлари олиб борилди. Деярли, 410 миллиард сўмлик реконструкция ва жиҳозлаш ишлари амалга оширилди.
Бундан ташқари, минтақавий тиббиёт бирлашмалари, Республика ихтисослаштирилган кардиология маркази, онкологик клиникалар ва вилоят шифохоналари хорижий молия институтларининг 28,5 миллион долларлик кредитлари ва грантлари ҳисобидан замонавий тиббий асбоб-ускуналар билан жиҳозланди.
Фақатгина 2015 йилнинг ўзида Инвестиция дастури асосида 141 тиббиёт муассасасида деярли 495 миллиард сўмлик реконструкция ва таъмирлаш ишлари олиб борилди, уларни замонавий диагностика ва даволаш ускуналари билан жиҳозлаш учун хорижий молия институтларининг 25 миллион доллар маблағлари жалб қилинди.
Бундан ташқари, "Турон", "Ҳавотоғ Гулшани", "Чимён", "Ситораи Моҳи Хоса", "Косонсой", "Нуроний", "Товоқсой", "Тахиатош", "Маржон Суви" санаторийларида, шунингдек, "Саховат" уйларида, Тошкент ва Сирдарё вилоятлари, қарийб 40 миллиард сўмлик қурилиш, реконструкция ва капитал таъмирлашни амалга оширдилар.
Шундай қилиб, 2015 йилда 141 соғлиқни сақлаш муассасаларини қуриш, реконструкция қилиш, капитал таъмирлаш ва жиҳозлаш учун қарийб 500 миллиард сўм маблағ сарфланди. Қайта қуриш ишлари якунланди ва Республика болалар остео-сил касаллиги санаторияси, Тошкент тиббиёт академиясининг Урганч филиали, Андижон ва Бухородаги вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказлари, Қарши ва Самарқанддаги вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказлари, шунингдек, республиканинг бир қатор вилоятларидаги тиббиёт бирлашмалари фойдаланишга топширилди. Қишлоқ врачлик пунктларини оптималлаштириш якунланди ва улар замонавий диагностика ва даволаш ускуналари билан жиҳозланди.
Бу саъй-ҳаракатларнинг барчаси, авваламбор, мамлакат аҳолисининг, айниқса, ижтимоий ҳимояга муҳтож тоифадаги фуқароларнинг турмуш даражаси ва сифатини янада яхшилашга қаратилган. Шу муносабат билан, кўп йиллар давомида республикада ҳар йили мамлакат раҳбарияти томонидан аҳолининг турли гуруҳлари ва ижтимоий аҳамиятга эга бўлган соҳалар учун ижтимоий ҳимояни кучайтириш ва ривожлантириш бўйича комплекс лойиҳаларни амалга оширишга давлат дастурлари қабул қилинди.
Бугунги кунда мамлакатда таниқли илмий мактаблар негизида кардиология ва кардиожарроҳлик, акушерлик ва гинекология, урология, офталмология, пулмонология ва фтизиатрия, эндокринология ва бошқа соҳалардаги таниқли илмий мактаблар фаолият юритмоқда, бу эрда энг юқори тоифадаги профессионал кадрлар жамланган. Мижозларга замонавий юқори технологик ускуналардан фойдаланган ҳолда тиббий хизмат кўрсатилади.
Аҳолини узоқ муддатли маҳсулотлар билан таъминлаш даражаси ва таркибида сифатли ўзгаришлар рўй берди, уларнинг аксарияти ҳозирда мамлакатимизда ишлаб чиқарилмоқда. Хусусан, оилаларни автомашиналар билан таъминлаш 100 оилага 42 тани ташкил этди, бу беш йил олдинги кўрсаткичдан 1,5 баравар кўп, шахсий компютерлар 47 тани, шу даврга нисбатан 3,9 мартага, кондитсионерлар 31 тани ёки 1 тага кўпайган 7 марта, мобил телефонлар - 234 та ёки 1,6 мартага ошган.
2015 йилда БМТ ҳомийлигида бир гуруҳ мустақил ташкилотлар ва халқаро экспертлар иштирокида ўтказилган дунёнинг 158 мамлакатининг мамлакат аҳолисини бахтли ҳаёт билан таъминлаш қобилиятини тавсифловчи "Бахт индекси" каби кўрсаткич бўйича ўтказган рейтингларига кўра, Ўзбекистон 60-ўринга нисбатан 44-ўринни эгаллади.
Бугун босиб ўтган йўлимизга ва жамиятимизни демократлаштириш йўлидаги эришилган марраларга, Ўзбекистоннинг иқтисодий тараққиётининг ишончли тараққиётига назар ташлаб, белгиланган мақсадларга эришиш учун асосий таянч, ишончли пойдевор бўлган ва мавжуд таълим тизимидан воз кечиб, 17 йил олдин Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг ўз вақтида қабул қилиниши бугунги муваффақиятларимиз учун асос бўлиб хизмат қилди деб айтишга барча асосларимиз бор.
Шундай қилиб, ўтган давр мобайнида Ўзбекистон минг йиллик ривожланишнинг глобал мақсадлари билан уйғунликда миллий ривожланиш мақсадларига эришди. Шу билан бирга, республиканинг энг муҳим ютуқлари қаторида шуни таъкидлаш мумкинки, глобал иқтисодиётнинг беқарорлиги билан боғлиқ барча қийинчиликларга қарамай, Ўзбекистон ривожланишнинг энг муҳим мақсадлари: таркибий ислоҳотларга асосланган иқтисодий ўсиш ва аҳолининг барча қатламлари фаровонлигини ошириш ўртасидаги мувозанатни таъминлашга муваффақ бўлди.