Reja: Kirish Umar Xayyom hayoti va ijodi. Astronomiya faniga qo’shgan hissasi

Umar Xayyom kalendari.
9. Ozar-qavs (yoy) 76 
10. Day -jadi (echki) 
11. Baxman-dalv (qovg‘a) 
12. Isfand-xut (baliq) 

---

(Xulosa qismi) Biz ishlatayotgan Grigorian
kalendarining xatosi bir kunga yetishi 
uchun 3300yil (ya’ni Xayyom yaratgan kalendaridagidan 1200yil kam vaqt) kerak 
bo’ladi. Umar Xayyomning bu kalendari, ayni paytda Eronda ishlatiladigan Jaloliy 
(Malikshohning taxallusi) kalendarining asosini tashkil etadi. Mazkur kalendar 
erasining boshi ham, keyinchalik musulmonlarning hijriy-qamariy taqvimi erasidagi 
kabi 622-yilning 16-iyuliga ko’chirilib, u Quyosh hijriy taqvimi degan nom bilan 
ataladigan bo’ldi. Bu taqvimda oylar, Quyoshning yillik ko’rinma harakati 
davomida kesib o’tadigan yulduz turkumlarining nomlari bilan Hamal, Savr, Javzo, 
Saraton, Asad, Sunbula, Mezon, Aqrab, Qavs, Jaddi, Dalv, Hut deb yurutiladi. 
Umar Xayyom asarlari soni turli ma'lumotlarda 11 tadan 1200 tagacha ekanligi 
aytiladi. Xayyomga nisbat beriladigan asarlarni u yozganligiga ham turli shubhalar 
mavjud. Ayniqsa, zamondoshlari "katta ilm egasi, mutaffakir, taqvodor zot edi" deb 
ulug'lagan shoirning mayxo'rlik, yengil hayot, aysh-ishrat, kufr, dahriylik 
mavzularidagi ruboiy va asarlari ishonchsizdir. Bunday ruboiylar Islomga qarshi 
ba'zi toifalar tomonidan ataylab to'qib chiqarilgan, degan ma'lumotlar bor. Hatto 
Londonda saqlanayotgan Umar Xayyom ruboiyoti qo'lyozmasi ham soxta ekanligi 
aniqlangan. Buyuk olim, astronom Umar Xayyom 1122 yili Nishopurda vafot etadi. 

---

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Ziyouz.com Umar Xayyom hayoti va ijodi haqida ma’lumotlar. 
2. Yumpu.com. Olam tuzilishi haqidagi tasavvurlar. Osmon mexanikasining 
elementlari. 42-bet. 
3. M.Mamadazimov. Astronomiya kitobi. O’qituvchi matbaa ijodiyot uyi 2010yil 
4. Kitob.uz. Astronomiya kitobi 8-nashri 10-dars. Kalendarlar (taqvimlar) 
5. M.Mamadazimov. Amaliy Astronomiya asoslari kitobi. 11-dars. Umar Xayyom 
kalendari. 

---