Reja: Kirish Tijorat banklarining aktivlari va ularning diversifikatsiyasi

2.Tijorat banklari aktivlarini diversifikatsiya qilishning nazariy asoslari
Tijorat banki aktivlarining sifat jihatdan baholash bankning kapitalining yetarlilik darajasi koʼrsatkichi hamda uning faoliyatining qay darajada samaradorligini baholash kabi koʼrsatkichga tengdir. Tijorat banki aktivlarini baholash bank oʼzining oldiga qoʼygan maqsad hisoblanadigan daromad topishdagi bir maromda faoliyat amalga oshirishga taʼsir koʼrsatadi.
Xalqaro amaliyotda tijorat banklari aktivlarining sifati turli omillar asosida olib boriladi. Ushbu omillarga quyidagilarni kiritish mumkin:
• aktivlar tarkibining muddatlariga asosan passivlar tarkibiga mosligi;
• tijorat banklarini aktivlarining likvidliligi;
• tijorat banklarining aktivlarining daromadliligi;
• tijorat banklari aktiv operatsiyalarining diversifikatsiya qilinganlik darajasi;
• umidsiz va shubxali aktivlarning umumiy aktivlar tarkibidagi ulush;
• tijorat banklari aktivlarining uzgaruvchanlik belgilari.

2. 
   Tijorat banklari aktiv operatsiyalari risklari
   

Tijorat banklari aktivlarining yuqori sifatga ega ekanligi, bank tomonidan mijozlari bilan tuzilgan shartnomada koʼrsatilgan muddat joylashtirilgan aktivlarni va ular boʼyicha hisoblangan foizlarni oʼz muddatida hamda toʼliq qaytarib olishi bilan belgilanadi. Аgarda qaytarib olinishning imkoniyati boʼlmasa, garovga olingan taʼminotni balans qiymati boʼyicha qisqa muddatda sotish qobiliyati bilan belgilanadi.
alqaro amaliyotda tijorat banklari aktivlarining sifati jihatidan “yaxshi” (toʼlaqonli) va “yomon” (talabga javob bermaydigan) aktivlar, yaʼni bank oʼz aktivlarini balans qiymati boʼyicha toʼliq sotib yuborish imkoniyatiga ega boʼlmagan aktivlarga ajratiladi. Bundan tashqari tijorat banklarining yomon aktivlarini qaltislikka asoslangan aktivlardan ajrata olish lozim. Аgarda qaltislikka asoslangan aktivlarni kelajakda yoʼqotish extimoli boʼlsa, yomon aktivlar boʼyicha ularni yoʼqotish vaqti kelganligi tushuniladi.

1^ “2017-2021-yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakatlar strategiyasi”. 3.4-band.