Reja: Kirish. I bob. Adabiyotlar sharhi. II bob. Asosiy qism

Ildizning ikkilamchi tuzilishi. Ildizning birlamchi tuzilishi ildizda ikkilamchi yon meristema tо‘qimasi kambiy va fellogenlarning paydo bо‘lishigacha davom etadi. Qiriqquloqlarda va bir urug‘pallali о‘simliklarning ildizlarida ikkilamchi meristemalar hosil bо‘lmaydi, shuning uchun ular birlamchi tuzilishlarni vegetasiyasini oxirigacha saqlaydi.
Ochiq urug‘lilar va ikki urug‘pallali о‘simliklar ildizlarida ildizning eniga kengayishini ta’minlovchi kambiy о‘z faoliyatini kо‘rsatib uzunasiga (tangental) bо‘linib ichkariga markaziy silindrga ikkilamchi ksilema (yog‘ochlik) elementlarini, tashqariga pо‘stloq tomon ikkilamchi floema (lub) elementlarini hosil qiladi.
Har yilgi kambiyning faoliyati natijasida ildizda yil halqalari paydo bо‘ladi. Kambiyning faolligi turlicha namoyon bо‘ladi. Masalan sabzi о‘simligining kambiysi floemani, sholg‘om о‘simligida esa kambiy ksilemani juda faol hosil qiladi.
Lavlagi о‘simligida meristema zonasi floema va ksilemani hosil qiluvchi kambiyni juda kо‘p ishlab chiqaradi .
Ikkilamchi kambiy bir yillik о‘simliklarda qisqa muddatda, kо‘p yilli о‘simliklarda esa uzoq polikambiallikni shakllantirib faoliyat kо‘rsatadi. Lekin poyaga nisbatan ildizda yil halqalarining hosil bо‘lishi sustroq boradi, shuning uchun ildizlarning yoshini yil halqalariga qarab hisoblashda qiyinchiliklar tug‘iladi.
Ildizning pо‘stloq qismidagi doimiy tо‘qimalar ikkilamchi tuzilishda uzoq vaqt saqlanmaydi, о‘rniga periderma hosil bо‘ladi. Pо‘stloq meristema tо‘qimasi felogenning ish faoliyati va periderma hujayrasining chо‘zilishi natijasida ildiz eniga о‘sadi va yо‘g‘onlashadi.
Ksilema va floema hujayralarning guruhlari oralig‘idagi kambiy qatlami avvaliga bir-birlaridan ajraladi. Keyinchalik protoksilema nurlari qarshisidagi perisikl hujayralari tangental bо‘linib ikkala kambiyni bir-birlari bilan birlashib birlamchi ksilema atrofida uzluksiz qavatlar hosil qiladi.
Perisikldan hosil bо‘lgan kambiyning qismi parenxima hujayralaridan iborat bо‘lib о‘tkazuvchi tо‘qimalar hosil qilishga qodir emas. Ular faqat birlamchi о‘zak nurlarining parenximasini hosil qiladi. Ildiz yо‘g‘onlashgan sari qо‘shimcha о‘zak nurlari - lub va yog‘ochlik nurlari hosil bо‘ladi.