Reja: kirish I. Asosiy qism

I.1.Fizikaviy xossalari.
Kimyoviy xossalari.
Suv molekulasida vodorod-kislorod qutbli bog’lanish bo’lganligi va ularning o’zaro 104° burchak ostida joylashganligi sababli uning molekulalari qutblangan. Shu sababli oddiy sharoitda metall va metallmaslar (ftor va xlor) bilan reaksiyaga kirishadi:





37-rasm. Suv molekulasining qutbliligini ko’rsatuvchi sxema: a —suv molekulasining fazoviy tuzilishi, b—rasm molekulasi tashqi elektr maydonida,
v - suv molekulasining qutbli ekanligini va doimiy dipol momentiga ega ekanligini ko’rsatuvchi sxema.
Suv molekulalari vodorod bog’lanish orqali bog’langan. Shu sababli oddiy sharoitda suv suyuq modda.
Suvda ko’pchilik moddalarda eriydi va suvning molekulalari turli ionlar bilan gidratlar hosil qiladi. Suvning bu xususiyatini quyidagi 38-rasmdan ko’rish mumkin.
Suv ishqoriy va ishqoriy-yer metallar bilan ta’sirlashib ishqorlarni hosil qiladi:

Yuqori temperaturada suv bug’iga boshqa metallar bilan ham birikib oksid hosil qiladi:

Yuqori temperaturada suv bug’iga boshqa metallar bilan ham birikib oksid hosil qiladi:

Suv ko’pgina murakkab moddalar bilan reaksiyaga kirishadi:

Bu reaksiyalar natijasida tegishli asos, kislota yoki kristallgidratlarhosil bo’ladi:
Suv ham oksidlovchi, ham qaytaruvchi vazifasini bajara oladi. Chunki suvning tarkibida H+ va O-2 mavjuddir. Shu sababli suv metall gidridi bilan reaksiyaga kiri-shib, oksidlovchi:
Kislorodni biriktirib olib vodorod peroksid hosil qilish reaksiyasida qaytaruvchi bo’la oladi:
I.2.SANOATDA SUVNI TAYYORLASH
Iste’mol uchun va texnologik jarayonlarni amalga oshirish uchun suv hayot manbai, erituvchi, xomashyo va energiya tashuvchi vosita vazifalarini bajaradi. Suvning kundalik hayotda o’ta muhim modda ekanligi e’tiborga olinib, u maxsus tayyorlash jarayonlaridan o’tadi.
Bu jarayon quyidagi asosiy boskichlarni o’z ichiga oladi:

1.Tabiiy suvni mexaniq kushimchalardan tozalash tindirish. Bunda oqib keladigan suv katta sig’imli inshootlarga yig’iladi va ma’lum muddat saqlab tindiriladi.
2.Tindirish boskichidan keyin suvni unda "muallaq." holda keladigan mikrogeterogen zarrachalardan tozalash uchun bu zarrachalar koagulyasiyalanadi. Bu jarayonda suvga Fe2(S04)3, Al2(S04), va CuS04 kabi elektrolitlardan tegishli miqdorda qo’shiladi. Bu moddalar koagulyantlar deyiladi, chunki suvdagi muallaq zarrachalar musbat va manfiy zaryadli bo’lgani sababli, bu kuchli elektrolitlar Fe3+, Al+3, Cu2+ ionlarini hosil qilib, zarrachalarni o’zlari bilan yirik zarrachalar hosil qilib cho’kmaga tushiradi.
3.Suvni filtrlash. Ba’zi hollarda yuqoridagi ikkala bosqichda ham suvni mexanik qo’shimchalardan tozalash imkoniyati bo’lmasa u "mato"li, qog’ozli yoki boshqa turdagi filtrlar orqali o’tkazilib, tozalanadi.
4.Suvni dezinfeksiyalash. Suvni unda mavjud bo’lgan mikroorganizmlar, mikroblar, zararli kimyoviy moddalardan tozalash uchun xlor gazi, xlorli ohak solingan naychalar, ozon, kislorod gazi bilan qayta ishlanadi. Bu moddalar kuchli oksidlovchi xossalariga ega bo’lgani uchun mikrob va zaharli kimyoviy moddalarni oksidlab zararsizlantiradi.
5.Suvni deaeratsiyalash. Suv unda erigan S02, C02, 02 kabi gazlardan tozalash uchun gazsizlantiriladi. Bunda suv maxsus qurilmalarda aylanma harakatga keltirilib, gazlar chiqarib yuboriladi.
6.Suvning qattiqligini aniqlash va uni yumshatish. Sanoati rivojlangan hududlarda texnologik jarayonlarda foydalanilgan suvlar "oqava suv"lar deyilib, ulardan foydalanish uchun bu suvlarni ham yuqoridagi usullar
(birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi usullar) yordamida tozalanadi. Yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki, iste’mol va sanoat ehtiyojlari uchun suvni yaroqli holga keltirish katta mehnat va mablag’ talab kiladigan ekologiya va iqti-sodiy tadbirdir. Shu sababli har qanday ishlab chiqarish jarayonida, turmushda suvdan tejab foydalanish zarur!