Reja: Kirish Asosiy qism

- bob. ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI VA FOYDA

2.1.Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning turlari.

2.2.Qisqa va uzoq davrda ishlab chiqarish xarajatlarining o‘zgarish tamoyillari.

2.3.Foydaning mazmuni. Foyda normasi va massasi.

2.4.Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning turlari
Milliy iqtisodiyotdagi ishlab chiqarish birliklari (korxona, firma) o‘z faoliyati natijalaridan ko‘proq daromad olishga harakat qiladi. Har qanday korxona nafaqat o‘zining tovarini ancha yuqori baholarda sotishga, balki mahsulot ishlab chiqarish va uni sotishga qilinadigan sarf-xarajatlarni kamaytirishga ham intiladi.

Tovarlarni sotish narxlari asosan korxona faoliyatiga bog‘liq bo‘lmagan tashqi sharoitlar bilan belgilansa, ishlab chiqarish sarf- xarajatlari ularning ishlab chiqarish va tayyor tovarlarni sotish jarayonlarini tashkil qilish samaradorligi darajasiga bog‘liq. Lekin har qanday tovarni ishlab

chiqarish va sotish uchun ma’lum sarf-xarajatlar talab etiladi.

Ishlab chiqarish xarajat- lari tovar va xizmatlarni ish- lab chiqarish va iste’molchi- larga yetkazib berishga qili- nadigan barcha iqtisodiy re- surs sarflarini anglatadi. Ish- lab chiqarish sarf-xarajatlari

tarkibiga xomashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yonilg‘i va energiya uchun qilingan xarajatlar, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalar, foiz to‘lovlari va boshqa xarajatlar kiradi. Ishlab chiqarishga qilingan barcha sarf- xarajatlarning puldagi ifodasi mahsulot tannarxini tashkil qiladi.

Hozirgi zamon xarajatlar nazariyasiga ko‘ra korxona ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan resurslarni o‘z resurslari yoki

jalb qilingan resurslarga bo‘lish mumkin. Shunga ko‘ra xarajatlar ichki yoki tashqi xarajatlarga bo‘linadi. Tashqi xarajatlar korxona o‘zi uchun zarur resurs va xizmatlarga to‘lovlarni amalga oshirishi

natijasida vujudga kela- digan xarajatlardir. Bunday xarajatlarga yollanma ishchilar ish

haqi, xom-ashyo va materiallar uchun to‘lovlar, kredit uchun foiz to‘lovlari, ijaraga olingan yer uchun renta, transport xizmati va boshqa har xil xizmatlar uchun to‘lovlar kiradi. Tashqi xarajatlar to‘lov hujjatlari bilan rasmiylashtiriladi, shu sababli buxgalteriya xarajatlari deb ataladi.