Reja: Kirish Asosiy qism I. Bob. Qirqquloq toifa o`simliklar bu…

Marattiyasimonlar - (marattiopsida)
sinfi
Sinf bitta qabila marattiyasimonlar (Marattiles), bitta oila marattiyadoshlar (Marattiaceae), 7 ta turkum va 100 dan ortikrok turlarni o’z ichiga oladi. Ular tropik zonada, Yangi Zelandiya, Antil orollari, Meksika, Brazi­liya, Janubiy Sharkiy Xitoy, Xindiston, Indoneziya va boshka joylarda saklanib kolgan. Paleobotanik ma’lumotlarga kura, toshkumir, perm davrlarida yer sharida bu sinf turlari o’simliklar qoplamida ustunlik qilganligini paleobotanik materiallar tasdiqlaydi. Angiopteris va maratgiya turkumlarining vakillari xozirgi qirqquloklarning eng yirik turlari sanaladi. Ularning murakkab barglarining uzunligi 6 m gacha etadi.
Marattiyasimonlar sinfiga mansub o’simliklarning sporangiylari barglarining ostki tomonidagi yon tomirlarining chetlarida (bargining chetlarida) joylashgan. Xar Kaysi sporangiyda 1450 gacha izosporalar etiladi. Sporadan unib chiqqan gametofit ikki jinsli kiladi.
Sinfning eng yirik turkumlaridan biri maratgiyalardir. Bu turkumga 60 dan ortik tur kiradi. Ular xar ikkala yarim sharning tropik qismlarida tarqalgan. Marattiyalarda xam sporangiylar bargning ostki qismida urnashgan. Biroq, ular qo’shilib o‘sib, sinangiy xosil bo’ladi.
Marattiyalarning seret barglari, poyasi va yon bargchalari maxalliy axoli tomonidan iste’mol qilinadi. Shuning uchun madaniylashtiriladi. Yon barglaridan olinadigan shilimshiq modda dorivor sifatida ishlatiladi. Angiopteris va maratiyalar manzarali o’simliklar sifatida xam ekiladi.
Polipodiumsimonlar (Polypodiopsida)
sinfi
Bu qirqquloqlar bo’limining eng yirik sinfi. U 6 ta kabila, 240 ga yakin turkum va 9000 ta dan ziyod tur­ni birlashtiradi. Ular butun yer shari bo’ylab keng tarqalgan. Ko’pchilik turlari tropik urmonlarda tuprokda yoki daraxtlarga yopishgan xolda usadi. Tropikaga xos turlari orasida daraxt va lianalari xam bor. Stnateyadoshlar oilasining 500 dan ziyod daraxtsimon turlari bunga misol buladi. Ularning bo’yi 15-20 m gacha boradi. Barglari bir necha marta patsimon bulingan, uzun­ligi 5-6 m etadi. Sporalari teng, ayrimlari esa xar xil spora xosil kilib ko’payadi. Teng sporali vakillarida gametofit yaxshi taraqqiy etgan. Xar xil sporalilarining gametofiti juda redukstiyalangan, bir necha hujayradangina tashkil topgan.
Polipodiyasimonlar sinfi (ajdodi) 3 ta sinfcha (kichik sinf) ga bo’linadi: 1.Polipodiyakabilar (Polypodiidae)