Режа кириш. Асосий қисм

3. Хорижий инвестицияларни жалб етишни рағбатлантиришни такомилаштириш.
Ўзбекистон Республикасига хорижий инвеститсияларни жалб этишни рағбатлантириш чора-тадбирлари мажмуасида хорижий инвестор учун турли кафолатлар ва имтиёзлар ажратилади. Хорижий инвеститсиялар иштирокидаги корхоналарнинг солиқ имтиёзларига қуйидагилар киради:
* агар чет эл инвеститсиялари Давлат инвеститсия дастури лойиҳалари рўйхатида кўрсатилган лойиҳа бўйича амалга оширилса, 7 йиллик муддатга даромад (фойда) солиғини тўлашдан озод қилиш;
* янги ташкил этилаётган корхоналар, шу жумладан чет эл инвеститсиялари иштирокидаги корхоналар (савдо, воситачилик, таъминот-сотиш ва тайёрлов фаолияти билан шуғулланадиганлардан ташқари) биринчи йилда 25 фоиз ва иккинчи йилда белгиланган ставканинг 50 фоизи миқдорида даромад (фойда) солиғини тўлайди. Келгуси йилларда даромад солиғи (даромад) белгиланган ставка бўйича тўлиқ миқдорда тўланади; янги ташкил этилаётган корхоналар, шу жумладан, аҳоли пунктлари, қишлоқлар ва овуллар ҳудудида ташкил этилган чет эл инвеститсиялари иштирокидаги корхоналар (савдо, воситачилик, таъминот-сотиш ва тайёрлов фаолияти билан шуғулланадиганлардан ташқари) рўйхатга олинган пайтдан эътиборан биринчи йилда даромад (фойда) солиғини тўлашдан озод этилади, иккинчи йилда эса 25 фоиз солиқ тўлайди. учинчи йил-белгиланган ставканинг 50 фоизи. Келгуси йилларда даромад солиғи (даромад) белгиланган ставка бўйича тўлиқ миқдорда тўланади;
• Агар компания ўз маҳсулотларини (ишларини, хизматларини) умумий сотишнинг камида 30 фоизини экспорт қилса, даромад солиғи (фойда) нинг 50% пасайиши;
* 30% даромад солиғи пасайиши (фойда), агар компания ўз маҳсулотларини (ишларини, хизматларини) умумий сотиш ҳажмининг 15% дан 30% гача экспорт қилса.;
* маҳаллийлаштириш лойиҳалари бўйича ишлаб чиқарилган маҳсулотлар бўйича юридик шахсларнинг даромад (фойда) солиғи, ягона солиқни (соддалаштирилган солиққа тортиш тизимидан фойдаланадиган субъектлар учун) тўлашдан 5 йил муддатга озод қилиш-агар чет эл инвеститсиялари маҳаллийлаштириш дастури лойиҳалари рўйхатида кўрсатилган лойиҳа бўйича амалга оширилса;
* янги ташкил этилган корхоналар рўйхатга олинган пайтдан эътиборан икки йил мобайнида мол-мулк солиғидан озод этилади;
• Агар компания ўз маҳсулотларини (ишларини, хизматларини)умумий сотишнинг 30% дан экспорт қилса, мол-мулк солиғининг 50% пасайиши;
* 30% агар компания ўз маҳсулотларини (ишларини, хизматларини)умумий сотиш ҳажмининг 15% дан 30% гача экспорт қилса, мол-мулк солиғининг пасайиши;
* маҳаллийлаштирилган маҳсулот ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган асосий ишлаб чиқариш фондлари қисмида мол-мулк солиғини тўлашдан 5 йил муддатга озод қилиш-Агар чет эл инвеститсиялари маҳаллийлаштириш дастури лойиҳалари рўйхатида кўрсатилган лойиҳа бўйича амалга оширилса; 5 йиллик муддатга олиб кирилаётган технологик асбоб-ускуналар ва унга эҳтиёт қисмлар учун божхона тўловлари (божхона расмийлаштируви йиғимлари бундан мустасно), шунингдек, республикада ишлаб чиқарилмайдиган материаллар ва таркибий қисмлар ҳамда маҳаллийлаштирилаётган маҳсулотлар ишлаб чиқаришда технологик жараёнда фойдаланиладиган материалларни тўлашдан озод қилиш - агар чет эл инвеститсиялари дастур лойиҳалари рўйхатида кўрсатилган лойиҳа бўйича амалга оширилса Маҳаллийлаштириш;
* рўйхатга олинган кундан бошлаб икки йил давомида эр солиғини тўлашдан ишлаб чиқариш фаолияти билан шуғулланадиган Дяни озод қилиш;
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2003 йил 20 июндаги ПФ-3267-сонли фармонига мувофиқ тайёр кийим-кечак (тикувчилик, трикотаж ва чарм буюмлар), пайпоқ ва поябзал ишлаб чиқаришга ихтисослашган чет эл инвеститсиялари иштирокидаги ишлаб чиқариш корхоналари 2005 йил 1 январгача бюджетга қўшилган қиймат солиғидан ташқари барча турдаги солиқ ва йиғимларни тўлашдан озод этилади.
2004 йилда даромад солиғи (фойда) умумий ставкаси 18% белгиланган. инвеститсия бюджет хорижий капитал
Чет эл инвеститсиялари иштирокидаги ишлаб чиқариш корхоналарининг устав фондидаги чет эл капитали улушига эга бўлган даромад (фойда) солиғи ставкаси 50% ва ундан ортиқ миқдорда белгиланган 16% агар корхона устав фондининг қиймати камида 1.000.000 АҚШ долларига тенг бўлса.
Болалар ассортиментидаги товарлар, аёллар гигиенаси буюмлари ва бадиий ҳунармандчилик маҳсулотларини ишлаб чиқаришга ихтисослашган юридик шахсларнинг даромад (фойда) солиғи ставкаси 10% миқдорида белгиланади.
Ихтисослашган корхоналарга ишлаб чиқарувчи корхоналар киради:
- болалар ассортиментининг маҳсулотлари, улар ишлаб чиқарилган маҳсулотларнинг умумий ҳажмида болалар ассортиментининг товарлари камида 60 фоизни ташкил этади;
- аёллар гигиенаси буюмлари ва бадиий ҳунармандчилик буюмлари ишлаб чиқарилаётган товарлар умумий ҳажмида аёллар гигиенаси буюмлари ва бадиий ҳунармандчилик буюмлари камида 60 фоизни ташкил этади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 13 ноябрдаги "истеъмол товарлари билан бозорни тўлдиришни рағбатлантириш ва ишлаб чиқарувчилар ва савдо ташкилотлари ўртасидаги муносабатларни такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида" ги 390-сонли қарорига мувофиқ 2003 йил 1 январдан 2007 йил 31 декабргача:
W истеъмол товарлари ишлаб чиқарувчи корхоналар истеъмол товарлари ишлаб чиқаришдан олинган даромадлар бўйича даромад (фойда) солиғини амалдаги маҳсулотларга нисбатан 20 фоизга камайган ставка бўйича тўлайди;
Маҳсулотлар ва этказиб берувчиларнинг лентасини янада аниқроқ қуриш учун;
Микрофирмалар ва кичик корхоналар истеъмол товарлари ишлаб чиқаришдан тушган тушумдан амалдаги товарларга нисбатан 25 фоизга камайган ставка бўйича ягона солиқ тўлайди; ишлаб чиқариш корхоналарининг истеъмол товарлари ишлаб чиқаришнинг жисмоний ҳажмлари ошиши ҳисобига олинган даромадлари (даромадлари) ва ягона солиқ тўловларидан озод этилади; ноозиқ-овқат истеъмол товарлари ишлаб чиқарувчи корхоналар (тамаки ва заргарлик буюмлари, хўжалик ва туалет совуни, шунингдек, бензин бундан мустасно) бўшаётган маблағларни ишлаб чиқаришни кўпайтириш, ишлаб чиқарилаётган истеъмол товарлари турларини кенгайтириш ва рақобатбардошлигини оширишга мақсадли йўналтирилса, бюджетга актсиз солиғини тўлашдан озод этилади.
Бундан ташқари, агар чет эл инвеститсиялари иштирокидаги корхоналар ишлаб чиқарилган маҳсулот ёки хизматларни сотишдан олинган даромадларнинг 60 фоизидан ортиғини олган бўлса, у хорижий инвеститсиялар иштирокидаги ишлаб чиқариш корхонаси ҳисобланади. Бундай корхоналарга қўшимча солиқ, божхона ва бошқа имтиёзлар ва имтиёзлар берилади.
Ер қаърини ишлаб чиқиш ва разведка билан шуғулланадиган хорижий компаниялар учун энг катта қулайлик режими тақдим этилади:
W муайян ҳудудда қидирув ва қидирув ишларини олиб бориш учун эксклюзив ҳуқуқ, кейинчалик қўшма корхона ташкил этиш йўли билан ушбу соҳада аниқланган ҳар қандай конларни ишлаб чиқиш, контсессия ёки маҳсулот бўлиниши шартларида;
W ушбу ишларни амалга ошириш учун шартномада кўрсатилган ҳудудларда, саноат аҳамиятига эга бўлган ресурсларни аниқламаган тақдирда, қидирув ва разведка ишларини давом эттириш учун янги ҳудудни тақдим этишнинг устувор ҳуқуқи;
Қўшма корхонанинг таъсис ҳужжатлари ёки контсессия шартномасида назарда тутилган углеводородларнинг бир қисми, шунингдек, уларни толлинг асосида қайта ишлаш маҳсулотларига эгалик қилиш ва тўсқинликсиз олиб чиқиш ҳуқуқи;
В "Ўзбекнефтгаз"миллий холдинг компаниясини янада ривожлантириш учун уларга топширилган ҳолларда саноат аҳамиятига эга бўлган конларни очишда қидирув ва қидирув ишларига ҳақиқий харажатларни қоплаш кафолати.
Нефт ва газ учун қидирув ва қидирув ишларини олиб бориш учун жалб қилинган хорижий компаниялар:
геология-қидирув ишларини олиб бориш даврида Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фаолият юритаётган барча турдаги солиқлар, ажратмалар ва тўловлар § ;
§ қидирув, қидирув ва бошқа тегишли ишларни амалга ошириш учун зарур бўлган ускуналар, моддий-техник ресурслар ва хизматларни импорт қилишда божхона тўловлари;
§ Нефт ва газ учун қидирув ва қидирув ишларини амалга оширувчи хорижий компаниялар иштирокида ташкил этилган нефт ва газ қазиб олиш бўйича қўшма корхоналар:
§ нефт ёки газ қазиб олиш бошланганидан буён этти йил муддатга даромад (фойда) солиғини тўлаш. Белгиланган муддат тугагандан сўнг мазкур қўшма корхоналарнинг даромад (фойда) солиғи ставкаси амалдаги ставканинг 50 фоизи миқдорида белгиланади;
§ қўшма корхоналарда биргаликда иштирок этишдан мол-мулк солиғи ва хорижий иштирокчиларнинг даромадига тўлаш;
§ нефт ва газни қазиб олиш ва қайта ишлаш фаолияти натижасида олинган маҳсулотларни сотишдан олинган валюта тушумининг бир қисмини қидириш ва қидириш ишларига инвеститсия қилинган капитални қоплаш даврида мажбурий сотиш. Ўзбекистон ҳудудларини ривожлантиришга хорижий инвеститсияларни жалб этиш:
Ўзбекистон Республикаси ҳудудларида қўшма ишлаб чиқаришларни ташкил этишга хорижий инвеститсияларни жалб этишни янада рағбатлантириш мақсадида Вазирлар Маҳкамасининг 459-сонли қарори билан "республика ҳудудларида чет эл инвеститсиялари иштирокидаги корхоналарни ташкил этиш дастури"тасдиқланди. Унга кўра, 2005 йилгача бўлган даврда республика ҳудудларида қишлоқ хўжалиги ва чорвачилик маҳсулотларини қайта ишлаш, енгил саноат (тўқимачилик маҳсулотлари, ип-калава, пахтани қайта ишлаш ва ҳ. к.), қурилиш материаллари ишлаб чиқариш, озиқ-овқат, кимё, электротехника, машинасозлик, ишлаб чиқариш каби иқтисодиётнинг барча тармоқларида 292 та хорижий инвеститсиялар иштирокидаги корхоналар ташкил этиш режалаштирилган истеъмол товарлари ва бошқа соҳаларда. Шунингдек, ҳудудларда, хусусан, Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилоятида хусусий тадбиркорлик, кичик ва ўрта бизнесни, чет эл инвеститсиялари иштирокидаги корхоналарни ташкил этиш ва жадал ривожлантириш учун қулай шарт-шароитларни шакллантириш мақсадида: Солиқ солиш тизимидан қатъи назар, Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилояти ҳудудида рўйхатдан ўтган ва ўз фаолиятини амалга ошираётган ишлаб чиқариш кичик, ўрта корхоналар ва микрофирмалар 50% га нисбатан пасайтирилган ставкалар бўйича солиқлар (ўрта корхоналар даромад солиғи) ни тўлайди%; Потентсиал хорижий инвесторларга инвеститсия киритишнинг турли шакллари таклиф этилмоқда: қўшма корхоналар, 100% хорижий капиталга эга корхоналар ташкил этиш, хусусийлаштирилаётган корхоналар аксияларининг бир қисмини ёки тўлиқ улушини сотиб олиш ва ҳ. к., шунингдек, иқтисодиётнинг турли тармоқларида: саноат комплекси, қишлоқ хўжалиги, транспорт, телекоммуникатсия, қурилиш,соғлиқни сақлаш, туризм.
Мамлакатимизда инвеститсия муҳитини янада яхшилаш, хусусийлаштириш, модернизатсия қилиш, техник қайта жиҳозлаш ва ишлаб чиқаришни реконструксия қилиш дастурларини амалга ошириш учун хусусий тўғридан-тўғри хорижий инвеститсияларни кенг жалб этиш, республиканинг иш билан таъминланган ҳудудларида янги иш ўринлари яратиш, шунингдек, хорижий инвесторлар учун ишончли ҳуқуқий ҳимоя ва кафолатларни таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2015 йил 11 апрелдаги " тўғридан-тўғри хусусий хорижий инвеститсияларни жалб этишни рағбатлантириш чора-тадбирлари".
ХУЛОСА

Ривожланаётган мамлакатларда хорижий инвеститсияларни рағбатлантириш сиёсати сезиларли даражада фарқ қилади. Саноати ривожланган мамлакатларнинг хорижий инвеститсияларини рағбатлантириш амалиётида молиявий маблағлар устунлик қилади, ривожланган давлатлар ва ўтиш даври иқтисодиётига эга мамлакатлар учун молиявий ва солиқ рағбатлантирувчи воситалар характерлидир; кўпинча импорт қилинадиган ишлаб чиқариш ускуналари учун имтиёзли божхона божлари қўлланилади( бу саноати ривожланган мамлакатларда саноат асбоб-ускуналарининг аксарият турлари бўйича паст бож ставкалари туфайли самарасиз ўлчовдир), корпоратив даромад солиғи ставкаларини камайтириш, солиқ таътилларини тақдим этиш.

Хорижий капитални мамлакат иқтисодиётига жалб қилишнинг ижобий ва салбий томонларини кўриб чиқдик. Шундай бўлса-да, кўплаб салбий омилларга қарамай, иқтисодиётга қўшимча маблағлар оқими, ишлаб чиқаришнинг технологик, техник ривожланиши, корпоратив бошқарувни такомиллаштириш, тегишли тармоқларни ривожлантириш ва ҳ.к. шаклида ижобий компонент. салбий омиллардан устун туради. Агар сиз давлат сиёсатини, шу жумладан, саноат ва минтақавий имтиёзларни яратиш орқали эҳтиёткорлик билан қурмоқчи бўлсангиз, салбий омилларни олдини олиш ёки ҳеч бўлмаганда уларнинг таъсирини камайтириш мумкин.