Режа кириш. Асосий қисм

1. Фонд бозорларига хорижий инвесторларни жалб этишни рағбатлантиришнинг назарий- ҳуқуқий асослари
Ўзбекистон Республикасида бозор муносабатларига ўтиш ижтимоий ишлаб чиқаришнинг барча соҳаларини тубдан ўзгартириш зарурлигини тақозо этди. Шу билан бирга, унинг асосий мақсади "барқарор ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиёти, очиқ ташқи сиёсат билан кучли демократик ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш"бўлган туб ислоҳотларнинг эволютсион йўли билан амалга оширилмоқда.
Сўнгги йилларда Ўзбекистон учун капитал қўйилмалар ва инвеститсиялар ҳисобидан ишлаб чиқаришни иқтисодий барқарорлаштириш ва асраб-авайлаш йиллари бўлди, бунга молия бозорининг турли сегментларини шакллантириш ва ривожлантириш, қулай инвеститсия муҳитини яратиш ёрдам берди.
Қонун ҳужжатларида назарда тутилган чет эллик инвесторлар учун бир қатор кафолатлар ва имтиёзлар қимматли қоғозларни сотиб олиш орқали Ўзбекистон ҳудудида хорижий фирма ва фуқароларнинг инвеститсияларда иштирок этиши учун шарт-шароитлар яратди, шунингдек, экспортга йўналтирилган ва импорт ўрнини босувчи маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи хорижий инвеститсиялар иштирокидаги корхоналар фаолиятини ташкил этиш ва рағбатлантириш чора-тадбирларини белгилаб берди.
Асосий капиталга инвеститсиялар тузилмасининг таҳлили шуни кўрсатадики, давлат бюджетидан инвеститсиялар пасайиши ва айни пайтда корхоналар маблағлари ва хорижий инвеститсиялар кўпайиши кузатилмоқда.
Бозор иқтисодиёти шароитида янги мулкчилик шакли, инвеститсиялар оқими ва илғор технологияларни жорий этиш хусусийлаштирилган корхоналарни ривожлантиришга янги туртки беради.
2004 йил. Давлат активларини хорижий инвесторлар томонидан тузилган олди-сотди шартномалари бўйича хусусийлаштирилган корхоналарга умумий қиймати 16466,6 минг доллар бўлган технологик ускуналар, қурилиш-таъмирлаш ишлари ва пул маблағларини етказиб бериш шаклида инвеститсия киритилди. АҚШнинг 28 та обекти. Улар қурилиш ва истеъмол комплекслари, паррандачилик фермалари ва бошқалар.
Савдо шартномалари бўйича қабул қилинган инвеститсия мажбуриятлари шаклида хорижий инвеститсиялар тушумларини таҳлил қилиш қуйидаги расмни аниқлади: Ғарбий эвропадан жами инвеститсияларда инвесторлар сони 41,6% (Буюк Британия, Германия, Швейтсария, Туркия ва бошқалар), Америка - 14,6%. Осиё минтақаси ва яқин Шарқ мамлакатлари 20,8% ни (Хитой, Корея, Афғонистон, БАА, Исроил ва бошқалар) ташкил этади, МДҲ мамлакатларидан Россия - 22,9%.
2005 йил. Хорижий инвесторлар томонидан хусусийлаштирилган корхоналарга технологик ускуналар, қурилиш-таъмирлаш ишлари ва умумий қиймати 28912,38 минг доллар бўлган пул маблағлари етказиб бериш шаклида инвеститсия киритилди. АҚШ 50 та объект бўйича. Йирик инвеститсия лойиҳалари ("Самарқанд чаеразвесочная фабрикаси", "Ўзкабел" Гао, Тошкент шаҳридаги "Турон" меҳмонхонаси ва бошқалар) амалга оширилмоқда.
Амалиёт шуни кўрсатадики, давлат мулкини хусусийлаштириш жараёнида стратегик инвесторнинг иштироки корхонада иқтисодий вазиятни деярли ҳар доим тубдан ўзгартиради. Қоида тариқасида, инвестор томонидан инвеститсия қилинган маблағлар корхона учун иккинчи ҳаёт берадиган, уни юқори даражага кўтарадиган бошланғич механизм ролини ўйнайди.
2006 йил. Хорижий инвесторлар томонидан хусусийлаштирилган корхоналарга технологик ускуналар, қурилиш-таъмирлаш ишлари ва умумий қиймати 29124,51 минг АҚШ долларига тенг пул маблағлари етказиб бериш шаклида инвеститсия киритилди. АҚШ 34 та объект бўйича. Булар ёг ъ -мой ва озиқ-овқат саноати уюшмаси ("Тошмаргег", "Янгийўл ег-мой", "Урганч ег", "Хоразм шакар"), "Ўзқурилишматериаллари" АК ("Бухоро гипс", "Оҳангаронсемент") корхоналари ва бошқалар.
Улардан 11 таси паст рентабелли, зарар кўриб ишлаётган, энг яхши бизнес-режалар таклиф этган ва инвеститсия мажбуриятларини ўз зиммасига олган инвесторларга нол харид қиймати бўйича сотилган корхоналардир. Жами 14 та обект хорижий инвесторларга нол сотиб олиш қиймати бўйича сотилди, 7,0 млн. АҚШ. Энг қисми учун нол қиймати остида инвеститсия мажбуриятлари сотиб Босмахоналар, болалар боғчалари, тугалланмаган қурилиш объектлари, кўчма механизатсиялашган устунлар, автостансиялар, кино ва видеопрокат шохобчалари ва бошқа объектлар. Уларни нол харид қиймати бўйича амалга ошириш янги мулкдорларга иш ўринлари яратиш, корхонанинг молиявий-иқтисодий кўрсаткичларини яхшилаш, янги иш ўринлари яратиш имконини беради.
2007 йил. Таҳлил шуни кўрсатадики, ғарбий эвропадан инвеститсиялар оқимлари - 49% (Буюк Британия, Швейтсария, Германия, Туркия ва бошқалар) ва Америка - 16%. Осиё минтақаси ва яқин Шарқ мамлакатлари дан инвесторлар улуши 17% (Хитой, Корея, БАА ва бошқалар), МДҲ мамлакатлари ҳали Россия-18% етакчи ҳисобланади.
2008 йил. Инвесторларнинг ўз мажбуриятларини тўлиқ бажариши муносабати билан 2008 йилда Давлат мулки қўмитаси томонидан сотиш шартномалари бўйича инвеститсия мажбуриятларини қабул қилиш баённомалари тасдиқланди:
- "Тошмаргег" ОАЖ аксияларининг 62,45% 2003 йилда "Беглане Инвестмент Cомпанй эстаблишмент" (Лихтенштейн) компанияси билан тузилган бўлиб, у 1 500,0 минг АҚШ доллари миқдорида инвеститсия мажбуриятларини бажарган. АҚШ технологик ускуналар ва эҳтиёт қисмлар етказиб бериш шаклида: "КОУША" кек экстраксия линияси (Ерон), ўзини-тушириш сепаратор Алфа Лавал РХ 65 (Дания), нефт - пресс МП-68 (4 дона.), маргарин қадоқлаш учун ярим автоматик (2 комплект.), ярим автоматик, üфлеме машинаси (3 кит.) ва бошқалар.
- 2006 йилда "монолит" МЧЖ (Россия) билан тузилган "Тошкент отчопари" ОАЖ аксияларининг 73,06% аксиялари ўз вақтида конюшенларни таъмирлаш ва реконструксия қилиш ва корхона ҳудудини ободонлаштириш учун 800,0 минг АҚШ доллари миқдорида маблаг ъ йўналтириш шаклида инвеститсияларни амалга оширди. АҚШ.
Биринчи ярим йиллик якунлари бўйича "Самарқанд лифт қурилиш заводи" ОАЖда қабул қилинган инвеститсия мажбуриятларини ўз вақтида бажариш (4 930,8 минг. (01.01.2007 й.) шартнома тузилган вақтга нисбатан молиявий-иқтисодий кўрсаткичларни яхшилаш имконини берди: фойдаланилган қувват 42,9% га ошди, ишлаб чиқариш ҳажми 1,8 марта ошди, ишчилар сони 290 кишидан 450 кишига ошди.
Маҳсулотлар ва этказиб берувчиларнинг лентасини янада аниқроқ қуриш учун АҚШ ва 7,2 млрд. сўм.
Бугунги кунда инвестор томонидан сотиб олиш тўловлари ва инвеститсия мажбуриятларини бажариш муддатидан анча олдин тўлиқ ҳажмда бажарилишини тасдиқловчи ҳужжатлар тўплами тақдим этилиб, уларга 19,09 млн.АҚШ доллари ва 7,35 млрд. сўм миқдорида инвеститсия киритилди. АҚШ ва 7,5 млрд. сўм ОАЖнинг Молия вазирлиги олдидаги қарздорлигини ва банкларнинг кредитларини қоплашга қаратилган. Ишлаб чиқариш модернизатсия қилинди, полиетилен Торбалар ишлаб чиқариш ва минерал сув қуйиш бўйича корхоналар ташкил этилди.
Сотиб олиш ва сотиш шартномаси бажариш учун ОАЖ актсиялар 53% "Квартс", 2006 йилда тузилган, компания "Cарлтон Гроуп МЧЖ" (АҚШ) 2,5 миллион доллар инвеститсия мажбуриятларини бажарди. АҚШ технологик ускуналар, автотранспорт, бутловчи буюмлар етказиб бериш шаклида қўшимча 133 иш ўрни яратилди.
"Б. Б. АЛЛИАНCЕ Лтд" (Канада) компанияси томонидан "омад" ОАЖ консерва сехининг мулкий мажмуасини сотиб олиш натижасида 3,8 млн. АҚШ.
2007да 250 минг долларлик маҳсулот ишлаб чиқарилди. Экспорт учун тўлиқ юборилган АҚШ. Ўрик пюреси ва ишлаб чиқаришни ривожлантириш учун зарур компонентлар ишлаб чиқариш учун технологик ускуналар етказиб берилди. 60 янги иш ўрни яратилди. 2008 йил якунлари бўйича 1,0 млн. АҚШ.
2009 йил. Бу йил диққатга сазовордир, чунки жалб қилинган хорижий инвеститсиялар 2009 йил учун прогноздан ошиб кетди (1,8 миллиард доллар).) ва 2 миллиард доллардан ортиқ маблағни ташкил этди. Таҳлиллар шуни кўрсатадики, хорижий инвеститсиялар оқимлари 68% га ошди ва тўғридан-тўғри хорижий инвеститсиялар 1,8 марта ошди. 2010 йилда 3 миллиард АҚШ долларига тенг хорижий инвеститсияларни жалб қилиш режалаштирилган., ўтган йилга нисбатан 30 % кўпроқ. Тўғридан-тўғри хорижий инвеститсиялар ҳажми 46% га ошади, деб таъкидлаш лозим. "Навоий" эркин индустриал-иқтисодий зонасининг ташкил этилиши хорижий инвеститсияларни жалб этишда асосий омил бўлди, чунки кимё, нефт-газ, электротехника, машинасозлик, фарматсевтика, енгил саноат ҳамда қурилиш материаллари ва мебел ишлаб чиқариш соҳаларида қўшма корхоналар ташкил этиш бўйича 38 та битим имзоланди. Бугунги кунда хорижий инвесторлар билан биргаликда умумий қиймати 187 миллион доллардан зиёд 19 лойиҳа амалга оширилмоқда.