Reja: Kimyoviy va mineralogik tarkibi va uning turlari

Portland sement ishlab chiqarish texnologiyasi
Xomashyo materiallari va yoqilg'i
Portlandsement klinkeri ishlab chiqarishda xomashyo sifatida tarkibida kalsiy
karbonat koʻp boʻlgan karbonat jinslar va tarkibida kalsiy karbonat koʻp boʻlgan
karbonat jinslar va tarkibida kremniy oksid, alyum iniy oksid hamda temir oksid
boʻlgan gillar, shuningdek, gil va kalsiy karbonatning tabiiy aralashmalari
ishlatiladi. Keyingi yillarda portlandsement ishlab chiqarishda gilni butunlay
ishlatmaslik yoki qisman ishlatish maqsadida, nordon va, asosan domna sh laklari,
issiqlik elektr stansiyalari kullari, nefelen chiqindilaridan foydalanilmoqda.
Shuningdek, gips yoki angidritni gil bilan aralashtirib, portlandsement,
sulfotsement va so, gazi olishning kompleks texnologiyasi ishlab chiqilgan.
Nefelen shlami tarkibida 25.30% S10; 121.5%A1:03% 3.5% Fe:0;; 50...
58% Cao va 3...8% boshqa oksidlar, chunonchi 1,5...3% ishqorlar bor. Tarkibida
shuncha Sao boʻlgan materialga 15...20% ohaktosh qoʻshib, portlandsement
ishlab chiqarish uchun xomashyo aralashmasini tayyorlash mumkin.
40...50% gacha tarkibida kalsiy oksidi boʻlgan domna shlaklari ham
portlandsemnt ishlab chiqarish uchun qimmatli xomashyo hisoblanadi.
Gil, ayniqsa lyoss suvda osongina ivib; boʻshashib ketadigan mayda dispers
ikkilamchi togʻ Jinslaridan iborat. Gilning mineralogik tarkibi, asosan suvli
alyum osilikatlar va kvarsdan iborat. Gillarning kimyoviy tarkibida, asosan uchta
oksid bor: kremniy oksid (60-80% ), alyuminiy oksid (5-20%) va temir oksid (3-
15%). Gilda oz miqdorda karbonat tuzlari holida Cao va Mgo uchrashi mumkin.
Lekin gillaning bazi turlarida kalsiy oksid 25%gacha, magniy esa 3% gacha
boʻladi (masalan: slanets va lyosslar.) Gillar tarkibida sos, Na, va KO
kabi eruvchan tuzlar ham uchraydi. Bu esa maqsadga muvofiq emas, klinker ishlab
chiqarish uchun foydalaniladigan gillarda bu tuzlarning miqdori iloji boricha kam
boʻlishi kerak.
Kalsiy karbonatli jinslar tabiatda ohaktosh, boʻr
, ohaktosh chig'anoq va
marmar holida uchraydi. Karbonatli jinslarning marmardan boshqa hamma turlari
portlandsement ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Kimyoviy sof kalsiy karbonat tarkibida 56% Sa va 44% CO, boʻladi. Biroq,
tabiatda faqat kalsiy karbonatdan iborat sof ohaktoshlar kam uchraydi.
Portlandsement ishlab chiqarishda ishlatiladigan ohaktoshlar tarkibida Sao dan
tashqari qumtuproq (8%gacha), giltuproq (2%gacha), temir oksidlar (1%gacha)
boʻlishi mumkin.
Mergellar gilsimon moddalar va juda mayda kalsiy karbonat zarrachalarining
tabiiy aralashmasidan iborat choʻkindi togʻ Jinsi hisoblanadi. Mergellarning
mavjudligiga qarab, mergel ohaktosh (90-95% Cacos), ohaktosh-karbonat mergel
(70-90% Cacos), va mergel (50-70% Caco)ga boʻlinadi. Bunday mergel
kuydirilgandan so'ng kimyoviy tarkibi boʻyicha klinkerga o'xshab ketadi.
CARXIV.UZ