|
9 - Mavzu Ma'ruza matni 2021-2022 ўқув йил
9 – Mavzu. Odil sudlovga erishish, huquqiy texnologiyalarni rivojlantirish va qo’llash, huquqiy ta’lim va sertifikatlashtirishda
davlatning roli
Reja:
1. Qonunga kirish va adolatga erishish o'rtasidagi farq. Huquqqa kirishni kengaytirish uchun texnologiyani targ'ib qilish.
2. Huquqdan keng foydalanishni ta'minlashda davlat muassasalarining vazifalari.
3. Mashina tomonidan malakali (xatosiz) bajarilishi mumkin bo'lgan shaxsiy (masalan, korporativ bo'lmagan) yuridik ishlarning aspektlari.
4. Yuridik maktabda o'qitish uchun zarur bo'lgan yoki hamma uchun ochiq bo'lgan huquqiy texnologiyalar.
5. Huquqiy ta'limga yordam beradigan huquqiy texnologiyalar.
Qonunga kirish va adolatga erishish o'rtasidagi farq. Huquqqa kirishni kengaytirish uchun texnologiyani targ'ib qilish
Huquqdan foydalanish huquqi sub'ektning huquqiy hujjatlar yoki mulk egasi, axborot egasi tomonidan belgilangan axborot tizimi ob'ektlariga (axborot, uning tashuvchisi, jarayoni va boshqa resurslarga) kirish tartibi va shartlarini tartibga soluvchi qoidalar to'plamidir.
Foydalanish huquqlari ma'lumotlar ob'ektlarida sub'ektlarga (masalan, tizim foydalanuvchilariga) ruxsat berilgan xatti-harakatlar to'plamini (masalan, o'qish, yozish, ijro etish) belgilaydi. Buning uchun sub'ektlarga ob'ektlarga foydalanish huquqlarini berish uchun muayyan tizim talab etiladi. Bu sub'ektlarning ob'ektlarga kirishini cheklash tizimi bo'lib, u axborotga ruxsatsiz kirishdan yoki tizimning o'ziga zarar etkazishdan himoya qilishning asosiy vositasi hisoblanadi.
Odil sudlovdan teng foydalanish huquqiqi va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining qonuniy harakatlaridan tashqari sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi, bu O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 44-moddasida belgilanganOdil sudlovdan foydalanish, birinchi navbatda, sud organlariga murojaat qilish va ushbu murojaatni ko'rib chiqish imkoniyatini anglatadi. Sud xarajatlarini undirish huquqi Odil sudlovga teng kirish tamoyilining kafolatlaridan biri hisoblanadi.
Bundan tashqari, sudga murojaat qilish huquqini amalga oshirish uchun zarur bo'lgan dalillarni sudgacha yig'ish xarajatlari qoplanadi (O'zbekiston Respublikasi oliy sudi Plenumining "fuqarolik ishlari bo'yicha sud xarajatlarini undirish amaliyoti to'g'risida" gi 24.11.2009-sonli 14-sonli qarori). Biroq, ushbu turkum ishni ko'rib chiqish jarayonida yuzaga kelgan huquqiy xarajatlarni qoplash masalasini ko'rib chiqishda mezon emas.
Odil sudlovga kirish qonun ustuvorligining asosiy tamoyilidir. Odil sudlovga ega bo'lmasdan, odamlar o'z huquqlaridan foydalanishga, kamsitishlarga qarshi kurashishga yoki qaror qabul qiluvchilarni javobgarlikka tortishga qodir emas edilar.
Odil sudlovni ta'minlashning asosiy to'siqlaridan biri yuridik xizmatlar va vakillik xarajatlaridir. Huquqiy yordam dasturlari odil sudlovdan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilash strategiyasining asosiy qismidir.
Zamonaviy axborotlashtirish va raqamlashtirish jarayonlari barcha ijtimoiy munosabatlarga ta'sir qiladi, ko'p jihatdan ijtimoiy o'zaro ta'sirning mohiyatini o'zgartiradi, uning muhim tarkibiy qismlarini virtual tekislikka aylantiradi. Va bu, o'z navbatida, an'anaviy huquqiy tushunchalarni nazariy jihatdan qayta ko'rib chiqishni talab qiladi, ularning yordamida turli xil ijtimoiy ta'sirlar tavsiflanadi. Bunday tushunchalardan biri inson huquqlari bo'lib, u asosiy da'volarini shaxslarga, davlatga va jamiyatga qaratadi. Bugungi kunda texnologik innovatsiyalar nafaqat an'anaviy inson huquqlarini talqin qiladi, balki ularning yangi toifalari paydo bo'lishiga olib keladi, bu esa sui generis raqamli huquqlar avlodi. Biroq, ushbu yangi huquqlarning nomi bilan ham muhim muammolar yuzaga keladi. Mahalliy adabiyotlarda ular odatda axborot, raqamli, virtual, ingliz tilidagi adabiyotlarda raqamli huquqlar (digital rights), Internet huquqlari (Internet rights), aloqa huquqi (right to communicate), har qanday shaxs bilan aloqa qilish erkinligi, har qanday vaqtda, har qanday joyda, har qanday maqsadda (freedom to connect — to anyone, anytime, anywhere, for anything) kabi nomlanadi. Ba'zan bu atamalar sinonim sifatida ishlatiladi, ba'zan ular ko'rsatgan huquqlarning o'ziga xos xususiyatlarini ta'kidlaydi. Ushbu atamalarning hech birini mukammal deb bo’lmaydi. Axborot olish va tarqatish, aloqa jarayonlarida qatnashish va shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish erkinligini nazarda tutadigan axborot yoki aloqa huquqlari zamonaviy texnologiyalardan foydalanish bilan bog'liq emas, ular oflayn rejimda ham, onlayn rejimda ham amalga oshiriladi.
Internetga kirish huquqi asosiy hisoblanadi, chunki boshqa barcha raqamli huquqlar Internetdan foydalanishdan kelib chiqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
