Режа Илк ўрта асрлар дипломатиясининг ўзига хос хусусиятлари

XI-XV асрларда Рус дипломатияси
XI аср иккинчи ярмидан бошлаб Рус ери уделларга бўлиниб кетган. Наижада князликлар ўртасидаги тўхтовсиз курашлар бошланиб кетган. XII асрда Ярославнинг ўлими билан бошланиб кетган ўзаро бўлиниш Византия ва Ғарбий Европа давлатларининг аралашуви билан ҳам тўхтамаган.
Византия ва Рус давлати ўртасидаги ўзаро алоқалар Константинопол париархи орқали амалга оширилар эди. Икки давлат ўртасидаги умумий душман қипчоқлар (рус манбаларида половетслар деб аталган) бўлиб, икки томонга ҳам хавф солиб турар эди. Х асрда Византия қипчоқларни русларга қарши гиж-гижлаган бўлса, энди қипчоқлар Византияга ҳам хавф сола бошлади. Натижада икки давлат ўртасида қипчоқларга қарши иттифоқ туза бошладилар. 1073–1074 йилларда император Михаил VII Дуки илтимоси билан Владимир Мономах бошчилигида Херсонесдаги қўзғолонни бостиришда итифоқ тузиш учун делегатсия Константинополга боради. 1160 йилда император Мануил Комнин Киев князи Ростислав Мстиславич билан венгрларга қарши юнонлар ва руслар ўртасида иттифоқ тузишни илтимос қилади. Мануил Комнин билан Галиция князи Владимир Володаревич ва ўғли Ярослав Осмомисл ҳам иттифоқ тузади. Византиянинг Рус давлатидаги сиёсатининг давомчилари Киевдаги юнонлардан тайинланадиган париархлар эдилар.
Византия ва Рус давлати ўрасидаги мустаҳкам алоқалар никоҳ воситасида ҳам мустаҳкамланган. Владимир Мономах она томонидан император Константин IX Мономахнинг невараси эди. Владимир Мономахнинг қизи эса император Диогеннинг ўғли Леонга турмушга чиққан эди.
Владимир Мономах эса англ-сакс қироли Гаролднинг қизига уйланган. Рус князликларнинг беовсита қўшни бўлган Польша ва Венгрия билант алоқалари ҳам жонлана бошлаган. Умумий “снемах” (“съездда”) венгр қироли ва поляк князлари орасида халқаро масалалар муҳокама қилинган. 1254 йили Галиция князи Даниил Романович поляк Болеслав билан венгрларга ёрдам бериш масаласини муҳокама қилганлар. 1260 йили руслар ва поляклар ўртасидаги баҳсли ҳудудлар ҳақида келишувга эришадилар. Бундай снемахларнинг бирида Даниил Романович поляклар билан ўзаро ихтилофга бормаслик ҳақида келишувга эришганлар. Снемахлардан кейин албатта тантанали зиёфатлар ва турнирлар уюштирилар эди. Масалан, 1150 йили венгр қироли Киев князи Изяслав Мстиславич ҳузурига ёрдам сўраб келганида от билан боғлиқ мусобақалар ташкил этилган эди.
Ўзаро тузилган иттифоқлар албатта никоҳ воситасида мустаҳкамланар эди. 1043 йилдан XIII аср охиригача руслар ва поляклар ўртасида тузилган иттифоқларни мустаҳкамлаш мақсадида 15 та никоҳ тузилган. Рус князларининг венгр қироллари ва чех князлари хонадонлари билан ҳам никоҳ тузилиши давом этган.
Европанинг йирик давлатлари билан биргаликда Рим папалари ҳам Рус давлати ички ишларига аралашганлар. 1073 йили Ярослав Мудрийнинг ўғли Иязяслав акалари билан кураш давомида герман императорларидан ёрдам олишга ҳаракат қилган.

1 https://ru.wikipedia.org/wiki/Средние века

2 https://ru.wikipedia.org/wiki/Аттила

3 https://ru.wikipedia.org/wiki/Аттила

4 https://ru.wikipedia.org/wiki/Приск_Панийский

5 https://dlib.rsl.ru/viewer/01003560520#?page=1/Римское посольстве к Атилле (отрывок из сочинении Приска)

6 https://ru.wikipedia.org/wiki/Атилла

7 https://ru.wikipedia.org/wiki/Салическая правда

8 Флавий (лат. flavus – заррин, олтинли, малла) – “малла, малласоч” маъноларини англатувчи қадимги римликлар исми. Флавийлар сулоласи.

9 https://ru.wikipedia.org/wiki/ Магистр_оффиций

10 https://ru.wikipedia.org/wiki/ Дромологофет

11 Холлиев А. Халқаро муносабатлар ва дипломатия тарихи (маърузалар тўплами). Тошкент. 2014. Б. 35.

12 http://www.vostlit.info/Texts/rus/Liut_Kr/frametext3.htm