Режа: Ижтимоий психологик ғояларнинг тарихий ривожланиши босқичлари

XX асрда ижтимоий психологиянинг ривожланиши.

• XX асрда ижтимоий психологиянинг ривожланиши.
• XIX асрнинг иккинчи ярми ва XX асрнинг бошларида ижтимоий психологик билимларга кўпчилик мамлакатларда (Германия, Франция, Англия, Италия, АҚШ, Россия)да қизиқиш анча ортди. Ижтимоий психологиянинг мазмунини ишлаб чиқишга қуйидаги кўпгина психологик мактабларга асосий эътиборини қаратдилар:
• - бихевиоризм;
• - гештальтпсихология;
• - психоанализ;
• - когнитивизм;
• - инреракционизм.
• Бихевиоризм (хулқ-атвор психологияси) - ўз тадқиқотларини одамлар ижтимоий онгини айнан ўрганишга эмас, балки одамларнинг ташқи муҳитдаги стимулларга реакцияларининг йиғиндиси сифатида тушуниладиган хулқ-атворнинг турли хил шаклларига қарадилар. XX асрнинг 30 чи йилларига бихевиоризм ўрнига келган необихевиоризм (янги Бихевиоризм) (америкалик психологлар Э.Толлен, К.Хилл) муҳитни сал юмшатишга ҳаракат қилдилар. Анъанавий S-R (стимул – реакция) формуласига оралиқ ўзгарувчилар – малака, кутиш, билим кабилар киритилди.

Гештальтпсихология ҳисоблашича, одамлар яхлит образлар (гештальт ) билан фикрлайди. Улар оддий элементар бўлаклар – сезгилар, идрок ва бошқаларнинг йиғиндиси эмас. Айнан шунинг учун , уларнинг фикрича, психикани алоҳида элементларга ажратиш мумкин эмас.

• Гештальтпсихология ҳисоблашича, одамлар яхлит образлар (гештальт ) билан фикрлайди. Улар оддий элементар бўлаклар – сезгилар, идрок ва бошқаларнинг йиғиндиси эмас. Айнан шунинг учун , уларнинг фикрича, психикани алоҳида элементларга ажратиш мумкин эмас.
• Гештальт психологлар ижтимоий хулқ – атворни одамнинг билиш жараёнини таърифлаш орқали тушунтиришга ҳаракат қиладилар. Ушбу билиш жараёнида одамнинг дунё тўғтисидаги таассуротлари қонуний оьразлар тизимига трансформация бўлади(ўзгариб айланади), улар асосида эса турли ғоялар, эътиқодлар, кутиш ва установкалар пайдо бўлади.
• Когнитивизм (билиш билан боғлиқ оқим) нинг назарий моделлари одамнинг ижтимоий реакциясини шакллантирувчи турли хил когнитив жараёнларни ўрганиш асосида шаклланади. Бу йўналиш вакиллари Ф.Хайдер, Т.Ньюком, Л.Фестингер, Ч.Осгуд, П.Таненбаум.
• Умуман олганда ижтимоий когнитивизм одамлар ўзлари тўғрисида , ижтимоий дунё тўғрисида қандай фикрлашлари , хусусан одамлар ижтимоий информацияларни қандай қилиб танлаб олишлари, таҳлил қилишлари, эслаб қолишлари ва фойдаланишларини ўрганишга ҳаракат қиладилар.