|
I. KIRISH
O’zbekiston Respublikasi 1991 yilda mustaqillikka erishgach, avtomobil sanoati keng ko’lamda rivojlanib bormoqda. Prezidentimiz takitlaganidek kelajak yoshlar qo’lida deb bejizga aytmaganlar shu jumladan biz, yoshlarga keng imkoniyatlar yaratib berishimiz zarur. Yuksak darajada taraqqiy etgan hozirgi zamon transportisiz rivojlangan jamiyat asosini yaratib bo’lmaydi. Chunki transport har qanday mamlakat ishlab chiqaruvchi kuchlarining muhim tarkibiy qismidir. Bizning mustaqil O’zbekistonimizda ham transport alohida muhim ahamiyatga ega. Binobarin, ham iqtisodiy, ham siyosiy, ta’bir joiz bo’lsa, ham psixologik ahamiyat kasb etadi.
Transportning yaxshi ishlashini belgilovchi muhim omillardan biri uning yuk va passajirlarni tashish muntazamligidir. Zarur mahsulot, xom ashyo, ehtiyot qismlar, yonilgi o’z vaqtida va muntazam tashilgandagina ularning omborlardagi zahiralari eng kam miqdorda bo’lishi va ishlab chiqarishni uzluksiz tashkil etish imkoni yaratiladi. Tabiat boyliklaridan foydalanish va ularni tashishda ham transport, ayniqsa, avtomobil transporti alohida o’rin tutadi. Agar zamonaviy transport vositalari va rivojlangan yo’llar bo’lmasa, tabiat boyliklaridan samarali foydalanish qiyin bo’ladi.
Asaka shahrida "UZ-DAEWOO" zavodining qurilishi bilan O’zbekiston dunyodagi o’z avtomobil sanoatiga ega bo’lgan 28-davlatga aylandi.
"UZ-DAEWOO" - bu Markaziy Osiyodagi birinchi avtomobil ishlab chiqarish kompaniyasidir. Zavod jahon standartlari talablariga javob beruvchi o’ta zamonaviy texnika bilan jihozlangan bo’lib, quvvati umumiy hisobda yiliga 200000 avtomobil (o’rta sinfli NEXIA avtomobillari-100000 dona, TICO avtomobillari-50000 dona, DAMAS avtomobillari-50000 dona) ishlab chiqarishga mo’ljallangan. Hozirgi kunda avtomobillarning turi NEXIA-2, LASETTI va MATIZ kabilar bilan boyib bormoqda.
Samarqand shahrida O’zbekiston-Turkiya qo’shma korxonasi "Samkochavto" zavodidan “UZOTOYOL” kichik turkumdagi avtobuslar (OTOYOL-M23, M24, M29, M50) va ixtisoslashgan yuk avtomobillari (OTOYOL-35.9, 65.9, 85.12 va boshqalar) ishlab cqiqarilib, ekspluatastiya qilina bosqlandi.
Yuk va yo’lovchilarga namunaviy va sifatli xizmat etish uchun avtomobillardan foydalanisqga kamroq mablag’ sarflagan holda, ularning texnik tayyorligini yuqori darajada ta’minlab turish zarur. Buning uchun avtomobillarga muntazam ravishda texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash (TXK va T) ishlarini bajarish, ularni ishdan bo’sh vaqtida saqlab turish, ehtiyot qism va avtoekspluatastion materiallar bilan ta’minlash va boshqa xizmatlar majmuini amalga oshirish lozim.
hozirda foydalanilayotgan harakatdagi tarkibning ko’payib borisqi bilan, ularga TXK va T bilan bog’liq bo’lgan sarf-harajatlar yanada osqadi. Squ bilan birga avtomobil transportiga ko’p miqdorda ehtiyot qismlar va materiallar zarur hamda TXK va T ucqun turli xildagi texnologik jihozlar, moslamalar ishlatilishi kerak.
Ekspluatastiyadagi avtomobillar sonining o’sishi bilan ularning chiqindi gazlari tarkibidagi zaharli gazlar miqdori, edirilish mahsulotlari va chiqitga chiqarilmagan o’z resursini o’tab bo’lgan birikma va detallar ta’sirida atrof muhitni zaharlanishi oshadi. Atrof muhitga chiqarilayotgan zararli mahsulotlarning 40 foizi avtomobil transporti zimmasiga to’g’ri keladi.
Avtomobillarning ta’minot yoki o’t oldirisq tizimining nosozligi, chiqarilayotgan chiqindi gazlar tarkibidagi zaharli gazlar miqdorini 2-7 barobar oshishiga olib keladi. Eski va nosoz avtomobillardan foydalanisq o’z navbatida ruhsat etilgan shqovqin balandligini 15-20% ga osqiradi. Va nihoyat, nosoz avtomobillar yo’l-transport hodisalari sodir bo’lishini ko’paytiradi, bu bilan insonlarga tan jaroxati etkaziladi va tabiatga putur etkaziladi.
Avtomobil transporti yonilg’i-energetik resurslarning eng yirik iste’molchisi hisoblanadi, shu sababli avtomobillarning ta’minot tizimi va elektr jihozlari, yurish qismi va boshqa agregatlarining sifatli ishlashi, hamda haydovchining malakasi ularni tejab ishlatishda muhim rol o’ynaydi.
Ba’zi bir avtotransport korxonalarining ishlab chiqarish texnika negizi (ICqTN) texnologik jarayonlarni mexanizastiyalash vositalari bilan etarli darajada ta’minlanmagan bo’lib, avtomobillarni texnik tayyor holatda ushlab turishga salbiy ta’sir ko’rsatadi hamda isqcqilarning mehnat unumdarligini va ish sifatini pasaytiradi.
Yangi jahon andozalariga mos keluvchi avtomobil yo’llarining qurilishi, avtomobillarning tuzilishini takomillashtirish natijasida TXK va qayta tiklash davrlarining oshishi va mehnat hajmlarining pasayishi avtomobillarning texnik ekspluatastiyasi(ATE)ga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Transportning yaxshi ishlashini belgilovchi muhim omillardan biri uning yuk va passajirlarni tashish muntazamligidir.
Zarur mahsulot, xom ashyo, ehtiyot qismlar, yonilgi o’z vaqtida va muntazam tashilgandagina ularning omborlardagi zahiralari eng kam miqdorda bo’lishi va ishlab chiqarishni uzluksiz tashkil etish imkoni yaratiladi. Tabiat boyliklaridan foydalanish va ularni tashishda ham transport, ayniqsa, avtomobil transporti alohida o’rin tutadi. Agar zamonaviy transport vositalari va rivojlangan yo’llar bo’lmasa, tabiat boyliklaridan samarali foydalanish qiyin bo’ladi.
Asaka shahrida "UZ-DAEWOO" zavodining qurilishi bilan O’zbekiston dunyodagi o’z avtomobil sanoatiga ega bo’lgan 28-davlatga aylandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
