Reja: Huquqning tushunchasi va mohiyati Huquqni tushunishning umumiy masalalari va ularning amaliy faoliyat uchun ahamiyati Huquqqa "normativ" yondashuv qonuniylik

- ikkinchidan, jamiyat huquqiy tizimvda, huquqiy tartibga solishda huquqiy ongning o`rni va ahamiyatini oshiradi;

- uchinchidan, inson huquqlarining manbaini qonunlardan emas, inson ruhiyatidan qidiradi.

Salbiy jihatlari:

- haddan ziyod psixologik omillarga katta e`tibor berib, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy omillarga e`tiborni susaytiradi;

- intuitiv huquqning haqiqiy deb hisoblanishi bilan huquqni davlatdan ajratadi, huquqiy, huquqqa xiloflik, qonuniy va g`ayriqonuniylik o`rtasidagi farqni, mezonni yo`qotadi.

Sobiq sovet huquq nazariyasida huquqqa psixologik yondashuv sub`ektiv idealizmga olib keluvchi nazariya sifatida rad etilgan edi. Biroq, sovet hokimiyatining dastlabki yillarida agar proletar davlatining manfaatlari talab qilsa, sud`yalar huquqiy ongga murojaat qilishi dekretlarda tan olingan edi. Amalda esa, sotsialistik huquqiy ongga asoslanib, joyida otib tashlash intuitiv huquqi keng miqyosda qo`llanildi. Buning salbiy oqibatlari hammaga ma`lum.

Biroq, huquqqa psixologik yondashuv nazariyasining asoschisi L.I.Petrajitskiy huquqni ob`ektiv va sub`ektiv, intuitiv va pozitiv, rasmiy va norasmiy turlarga bo`lib tushuntiradi. Yuridik amaliyotda, xususan qonunchilik va huquqni qo`llash amaliyotida psixologik nazariya xulosalaridan samarali foydalanish mumkin. Huquq normalari hara-katining psixologik mexanizmini bilish nihoyatda muhim, chunki bu huquqni qo`llashda huquqni qo`llovchining kasbiy mo`ljallarining to`g`ri va aniq bo`lishi, huquqni qo`llash motivlarining asosli bo`lishi imkonini beradi.

Tabiiy huquq nazariyasi (huquqqa falsafiy yondashuv)

Huquqni tushunishga falsafiy yondashuv nazariya sifatida XVII-XVIII asrlarda to`la mantiqan shakllandi. Uning namoyandalari Gobbs, Lokk, Radishchev va boshqalardir.

Mazkur nazariyaning asosiy g`oyalari:

- ijobiy huquq, Ya`ni davlat tomonidan qabul qilingan qonunlar bilan bir qatorda insonga tug`ilishidanoq berilgan oliy, haqiqiy, «tabiiy» huquq mavjud. Har qanday qonun ham huquqiy bo`lmasligi mumkin;

- huquq va axloq aynanlashtiriladi, (mazkur nazariya namoyandalarining fikriga ko`ra) adolat, haqiqat, ozodlik, erkinlik, tenglik kabi axloqiy tushunchalar huquqning o`zagini tashkil etadi va huquq ijodkorligi hamda huquqni qo`llash jarayonini belgilab beradi;

- inson huquqlarining manbai qonunlarda emas, inson tabiatida bo`lib, unga tug`ilishdan yoxud xudoning amri bilan ega bo`lish mumkin.

Huquqni tushunishning tabiiy huquq nazariyasi quyidagi ijobiy jihatlarga ega: