Reja: Hújdan erkinligi túsinigi. Xalıqaralıq normativ hújjetlerde hújdan erkinligi

15.Ózbekstanda hújdan erkinligi. Ekstremizm hám terrorizmge qarsı gúres: Ózbekstan tájiriybesi.
Reja:

1. 
   Hújdan erkinligi túsinigi. Xalıqaralıq normativ hújjetlerde hújdan erkinligi.
   
2. 
   Ózbekstanda xızmet kórsetip atırǵan diniy koncepciya hám shólkemler.
   
3. 
   Terrorizmnıń tınıshılq hám rawajlanıwǵa, milletleraralıq qatnasıqlar hám diniy bawrıkeńlikke qáwipler.
   

Ádebiyatlar:

1. 
   Hasanov A., Komilov M., Uvatov U., Azimov A., Rahimjonov D., Zohidov Q., Islom tarixi. Darslik. – T.: «Toshkent islom universiteti» matbaa-nashriyot birlashmasi, 2008.
   
2. 
   Yo`ldoshxo`jaev H., Rahimjonov D., Komilov M. Dinshunoslik ma`ruzalar matni. – T.: ToshDShI nashriyoti, 2000.
   
3. 
   Mo`minov A.Q. Dinshunoslik asoslarini o`qitish va o`rganishning yagona kontseptsiyasi. – T.: ToshDShI nashriyoti, 1999.
   

Islom va hozirgi zamon: o`quv qo`llanma. Mas`ul muharrir Sh.Yovqochev. – T.: “Toshkent islom universieti” nashriyot-matbaa birlashmasi, 2010. – 207 b.

«Ekstremistlik» so’zi «aqılg’a ug’ras kelmeytug’ın da’rejede», «ha’dden asıw ma’nilerin bildiredi. Ja’miyette qabıl etilgen qa’diriyatlarg’a ha’m normalarg’a qarsı ko’z-qaraslardı ilgeri su’riw, keskin ko’z-qaraslar ha’m sharalarg’a meyillik ekstremizmnin’ tiykarg’ı o’zgesheligi bolıp esaplanadı.

Ekstremistlik ha’m terrorshılıq sho’lkemlerge jan’a ag’zalardın’ qosılıwı, ko’binese, dinge kirgiziw, qabıl etiw sıyaqlı ko’riniste boladı ja’ne bir qansha tan’law ha’m sınaq basqıshların o’z ishine aladı. Ekstremistlik ha’reketlerdin’ en’ to’mengi qatlamı ko’binese siyasiy tu’ste bolmag’an, mayda zorlıq ha’m jınayatlar isleytug’ın elementlerge baylanıslı boladı. Bunday zorlıqtın’ siyasiylestiriliwi terrorizmge qaray qoyılg’an birinshi qa’dem boladı. O’z qatarına jan’a adamlardı tartıwda terrorshılıq toparı yaki onın’ basshıları so’zsiz boysınıwdı ha’m «is»ke fanatikalıq sadıqlıqtı talap etedi. Keyinirek bolsa jallanıwshılar «ha’mme na’rseni biletug’ın» ha’m olarg’a jolbasshılıq etetug’ın basshıg’a dus keledi.
Ha’zirgi da’wirde en’ da’slep axborot shegaralarının’ saplastırılıwında o’zin ko’rsetip atırg’an globallasıw sharayatında ha’m bir waqıtları xalıq aralıq qatansıqlar mazmunın belgilegen eki qarama-qarsı ku’sh – sotsializm ha’m kapitalizm arasındag’ı o’z-ara gu’restin’ toqtawı na’tiyjesinde ekstremizm ha’m onan o’sip shıqqan terrorizm ma’mleketler, aymaqlar ha’m ulıwma du’nya ju’zi qa’wipsizligine tiykarg’ı qa’wip sıpatında birinshi orıng’a shıqtı. Qoparıwshılıq ha’reketlerinin’ ha’r tu’rli ko’rinislerdi o’z ishine alg’an infrastrukturanı qa’liplestirgen ha’m rawajlandırg’an usı eki ko’z-qaras arasındag’ı gu’res ha’zirgi waqıtta ha’r qıylı ku’shlerdi birlestirgen ko’p polyusli du’nyanın’ usı infrastrukturasına qarsı gu’resindey ko’riniske iye bolmaqta.
Bu’gin ekstremizm ha’m terrorizmnin’ anarxizm ha’m fashizmnin’ arxaikalıq formaları menen aralaspası bolıp esaplanatug’ın ha’m xalıqtın’ ken’ qatlamları menen baylanıstıratug’ın halqa sıpatında islam uranlarınan ustalıq penen paydalanatug’ın, haslında bolsa xalıq penen hesh qanday baylanısı joqlıg’ın sheberlik penen jasıra alatug’ın jag’day payda etti. O’z waqtında, XX a’sirdin’ 70-jıllarında ekstremistler xalıq penen birge ekenligin ko’rsetiw ha’m onın’ atınan ha’reket etiw ushın kommunizm uranları astında is ju’rgiziw ha’m usı jol menen qarjı toplawı qolayıraq edi. Usı jıllarda Latın Amerikasında ekstremistlik ruwxtag’ı kommunistparaz du’zilmelerdin’ a’skerleri ja’miyette ala-awızlıqtı keltirip shıg’arıwg’a ha’m ta’rtipsizlikler tolqınında kommunistlerdin’ ha’kimiyattı qolg’a alıwına sharayat jaratıwg’a qaratılg’an ko’plep terrorshılıq topılısların isleytug’ın edi. Biraq ko’pshilik jag’daylarda olar ha’kimiyattı qolg’a alıwg’a erise almadı ha’m ja’miyet ag’zaları dıqqatın o’zine qaratıw maqsetin go’zlegen shawqımlı terrorshılıq topılısların a’melge asırıw menen qanaatlanıwg’a ma’jbu’r boldı. Ekstremistlik du’zilmelerdin’ tiykarg’ı maqseti negizinde ja’miyetti qorqıw ha’m tınıshsızlıqta uslar turıw ha’m usı jol menen xalıq sana-seziminde ilajsızlıq, erten’gi ku’nge isenimsizlik tuyg’ıların qa’liplestiriwge qaratılg’an edi. Bul bolsa, o’z gezeginde, sotsiallıq turmıstın’ ja’miyet rawajlanıwın tu’rli tarawlarında turaqlılıqqa erisiwdi a’dewir qıyınlastıratug’ın edi.
Bu’gingi ku’nde kommunistlik uranlar onshelli belgili emes, ekstremistlik du’zilmelerdi «qızıl ren’i» ushın iri qarjılar menen qollap-quwatlag’an SSSR da joq. O’z gezeginde, AQSh ha’m onın’ sheriklerine de juwap retinde sog’an uqsas du’zilmelerdi qollap-quwatlaw ushın iri qarjılardı suwırıwg’a hesh qanday za’ru’rlik qalmadı. Biraq jan’a sharayatta ha’r qıylı ko’rinistegi buzg’ınshılıq, turaqsızlıqtı keltirip shıg’arıwg’a qaratılg’an ha’reketler bu’gingi ku’nde de a’ne usı maqsetlerge tek islam uranları astında g’ana bag’darlanbaqta.
Sonın’ menen birgelikte ayrım jag’daydarlarda ma’lim bir ekstremistlik sho’lkemler ham ayrıqsha ma’mleketlerdin’ strategiyalıq xam taktikalıq maqsetleri o’z ara bir-birine sa’ykes kelgende, usı ma’mleketler ekstremistlik sho’lkemlerge «qa’wender»lik qılıwı ha’m turaqsızlıqtan o’z maqsetleri jolında paydalanıwg’a urınıwları mu’mkin.