Reja: Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi



Download 1,96 Mb.
bet1/2
Sana31.05.2022
Hajmi1,96 Mb.
#622649
  1   2
Bog'liq
06. SIKLOALKANLAR (1)

Reja:

1. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi.

  • 2. Olinishi.
  • 3. Fizikaviy xossalari.
  • 4. Kimyoviy xossalari.
  • 5. Ishlatilishi.

Sikloalkanlar.

Umumiy formulasi

CnH2n


Uglerod atomi sp3 gibridlangan, yopiq zanjirli to`yingan uglevodorodlar sikloalkanlar yoki sikloparafinlar deyiladi. Ularni naftenlar, polimetilenlar hamda siklanlar deb ham atashimiz mumkin.
Halqadagi C – C orasidagi masofa – 0,153 nm
SIKLOALKANLARGA OID UMUMIY FORMULALAR
Izomeriyasi va nomlanishi

Nomlanishiga ko`ra (sistematik) tegishli alkan nomi oldiga
“siklo” so`zi qo`shish orqali hosil qilinadi.


Sikloalkanlarda izomeriyaning quyidagi turlari uchraydi:
1. Halqadagi uglerod atomlarining soniga qarab:
3. O’rinbosarlarning
halqadagi holatiga
qarab:
4. Yon zanjirning
Tarmoqlanishiga
ko`ra izomeriya:
2. Orinbosarlardagi
uglerod atomlari
soniga qarab:
Sikloalkanlar qatoridagi izomerlar soni

Formula

Nomi

Izomerlar soni

Formula

Nomi

Izomerlar soni

C3H6

SikloPropan

1

C7H14

SikloGeptan

C4H8

SikloButan

2

C8H16

SikloOktan

C5H10

SikloPentan

5

C9H28

SikloNonan

C6H12

SikloGeksan

12

C10H20

SikloDekan

5. Halqalarda C – C bog’I atrofida aylanish bo’lmaydi. Shu boisdan halqadagi turli uglerod atomlari bilan bog’langan har xil o’rinbosarlari bo’lgan sikloalkanlar sis – va trans – izomerlar holida mavjud bo’lishi mumkin. Masalan: 1,2 – dimetilsikoobutanda metil gurupalari halqa tekisligining bir tomonida yoki turli tomonlarida joylashishi mumkin:
Sikloalkanlar asosan neft tarkibida bo`ladi.
Ular o`simliklarning gultojbarglari, barglari, meva va ildizlaridan ajralib olingan.
Birinchi bo'lib rus olimi V. V. Markovnikov o'z shogirdlari bilan neftdan siklopentan, siklogeksan va ularning hosilalarini ajratib olgan hamda ularning xossalarini o’rgangan.
T A B I A T D A U C H R A S H I

Olinishi:

1) Ajralgan digalogen alkanlarga aktiv metal Na (Freynd) yoki Zn (G. G. Gustavson) ta`sir ettirish yo`li bilan olinadi.


3) Benzol va uning gomologlarini
gidrogenlash orqali. Pt, 300oC
2) Ajralgan digalogenli alkanlarga amalgamalar ta`sirida. (Konnor va Uilson):
4) Besh va olti a’zoli sikloalkanlar ikki asosli karbon kislotalarning Ca, Ba yoki toriyli tuzlarini quruq haydash orqali olinadi. Bunda dastlab keton hosil bo’ladi, so’ng u tegishli uglevodorodgacha qaytariladi:

Kimyoviy xossalari


1. Gidro
genlash
2. Zelinskiy reaksiyasi

B A Y E R nazariyasi


Siklopropandan siklogeksangacha halqaning barqarorligi ortib boradi va siklogeptandan boshlab barqarorlik asta sekin yana kamaya boshlaydi. Shuning hisobiga siklopropan va siklobutan birikish reaksiyasiga kirishadi. Siklopentan va undan keyingi vakillari esa birikish reaksiyasiga kirishmaydi. Ular uchun o`rin almashish reaksiyasi xos.

Download 1,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish